Historia
Budowa kościoła św. Michała w Llanvihangel Ystern Llewern, jak w większości niewielkich walijskich wsi, nie została odnotowana w przekazach pisemnych. Przypuszczalnie miało to miejsce w XIV wieku, na co wskazywałyby niektóre detale architektoniczne. Pod koniec XV wieku kościół został przebudowany, kiedy to między innymi założono kolebkę nad nawą. W 1874 roku pod nadzorem Thomasa Henrego Wyatta przeprowadzono wiktoriańską renowację, w trakcie której między innymi przekształcono część okien i przemurowano prezbiterium. Nawę odnowiono w 1895 roku, gdy zbudowano także drewnianą dzwonnicę na kalenicy dachu i dostawiono kruchtę.
Architektura
Kościół zbudowany została na stoku wzniesienia, opadającego ku północy w stronę rzeki Trothy. Otrzymał typowy układ dla niewielkich średniowiecznych wiejskich budowli sakralnych z okresu wczesnego gotyku. Jego prostokątna w planie nawa połączona została od wschodu z niższym, węższym i nieco krótszym prezbiterium, także wzniesionym na planie prostokąta. Obie części przykryte zostały osobnymi dwuspadowymi dachami, opartymi na pozbawionych ozdób trójkątnych szczytach. Fasadę zachodnią pozostawiono prostą, bezwieżową.
Najstarsze okna kościoła prawdopodobnie były stosunkowo wąskie, rozglifione do wnętrza, zwieńczone trójliśćmi oraz, tak jak duże ostrołuczne okno wschodnie w prezbiterium, czy też okna północne w nawie, przedzielone laskowaniem o kształcie litery Y. Elewację zachodnią przebito triadą wąskich okien i okulusem. Pod koniec średniowiecza wprowadzono czworoboczne okno trójdzielne w południowej ścianie nawy, z maswerkami zamkniętymi późnogotyckimi pięcioliśćmi. Wejścia umieszczono od południa: dla wiernych w nawie, a dla plebana w prezbiterium.
Wnętrze nawy przykryte zostało w średniowieczu drewnianą kolebką. Być może kolebką, lub ewentualnie otwartą więźbą dachową, zwieńczone było także prezbiterium, na co wskazywałoby wysokie okno wschodnie, częściowo wcinające się w partię szczytu. Pierwotnie obie części kościoła oddzielała arkada tęczy i przedzielała drewniana przegroda lektorium, wyposażona w wejście po schodach na górną galerię, czy też balkon. Skromne detale architektoniczne we wnętrzu kościoła stanowiła tylko prosta piscina w południowej ścianie prezbiterium i kropielnica przy wejściu w nawie.
Stan obecny
Kościół choć zachował malowniczą sylwetkę, został częściowo przekształcony w okresie nowożytnym. Dobudowana została wówczas zakrystia i kruchta, a średniowieczne mury prezbiterium powyżej około 2 metrów wysokości musiały zostać odbudowane lub przemurowane. Oryginalne okno z XIV wieku przetrwało jedynie w ścianie wschodniej prezbiterium i być może ścianie północnej nawy, zaś okno z końca XV wieku lub z pierwszej połowy XVI wieku w ścianie południowej nawy. W oknach zachodnich nawy częściowo wymieniono ościeża, lecz zachowały pierwotny kształt. Widoczna w nawie kolebka pochodzi z końca XV wieku, natomiast umieszczona w prezbiterium piscina prawdopodobnie z XIV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.