Historia
Pierwszy, jeszcze drewniany kościół w Llangennith (Llangenydd), został zbudowany przez św. Cenydda (Kennetha) w VI wieku n.e. Spłonął on w 986 roku w trakcie duńskiego najazdu. W XI lub na początku XII wieku został odbudowany, już jako założenie kamienne pod panowaniem normańskich lordów Gower. Dokładna data budowy nie jest znana, wiadomo jednak, iż został wyświęcony przez biskupa Herewalda, który zmarł w 1104 roku.
Około 1107-1118 roku Henryk de Beaumont, earl Warwick, podarował kościół opactwu benedyktynów w St. Taurin (Evreux) we Francji. Mnisi założyli w Llangennith mały klasztor, który służył parafianom i nadzorował prowadzenie majątku. W 1218 roku było ich tutaj jedynie dwóch lub trzech. Kronikarz Gerald z Walii przekazał również informację o miejscowym przeorze, który związał się z kobietą i pozostawał w związku pomimo licznych napomnień, aż ostatecznie został wydalony. Kolejna informacja z 1291 roku zawarta w Taxatio ecclesiastica odnotowała skromny dochód konwentu w wysokości nieco ponad 4 £ oraz posiadanie 120 akrów rolnej ziemi i sześciu krów.
Na początku XIV wieku kościół znacznie przebudowano i powiększono, a w 1414 roku król Henryk IV przejął wszystkie obce klasztory i podarował Llangennith oksfordzkiemu kolegium All Souls College, przy którym pozostał aż do kupienia przez majora Penrice w 1838 roku. Jego bratanek przekazał kościół parafii w 1883 roku. W XIX wieku dokonano gruntownej restauracji budowli.
Architektura
Kościół z XIII wieku składał się z prostokątnej obszernej nawy i prostokątnego, lecz dużo mniejszego i węższego prezbiterium, także na planie prostokąta. Masywna wieża kościelna usytuowana została bardzo nietypowo, gdyż od strony północnej, przy wschodnim krańcu nawy. W dolnej części posiada ona zamurowaną obecnie półkolistą arkadę, prawdopodobnie jedyną pozostałość kościoła z XII wieku lub zabudowań klasztornych. Wieża otrzymała trzy kondygnacje, wąskie, ostrołukowe okna oraz przedpiersie na wystających wspornikach, zwieńczone krenelażem od strony północnej i południowej. Mogła ona pełnić funkcje obronne, lecz nie można także wykluczyć znaczenia symbolicznego, lub chęci zawieszenia ciężkich i wielkich dzwonów, co przy kiepskiej jakości zaprawie wymuszało budowę mocniejszej konstrukcji wieży. Prawdopodobnie w XIV wieku od strony północnej kościoła dobudowana została kruchta.
Stan obecny
Kościół św Cenydda w Llangennith to obecnie jedna z najlepiej zachowanych średniowiecznych budowli sakralnych w południowej Walii, a zarazem jedna z najbardziej okazałych świątyń wiejskich, wyróżniająca się dużymi rozmiarami i masywną więżą. W jej wnętrzu znajduje się XIV-wieczny nagrobek rycerza z rodu de la Mare, a przy ścianie zachodniej fragment krzyża z IX wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Burton J., Stöber K., Abbeys and Priories of Medieval Wales, Chippenham 2015.
Salter M., Abbeys, priories and cathedrals od Wales, Malvern 2012.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
Strona internetowa britainexpress.com, Llangennith, St Ceyndd Church.
Strona internetowa gatehouse-gazetteer.info, Llangenydd Church of St Cenydd.