Historia
Według tradycji pierwszą świątynię nad brzegami rzeki Rumney w Llanedeyrn założył w VI wieku święty Edeyrn. W XII wieku anglo-normańscy przybysze wznieśli nowy kościół, który uczynili budowlą filialną podległą kościołowi św. Marii w Cardiff. Po raz pierwszy został on odnotowany w 1173 roku, jako własność opactwa Tewkesbury. Biskupom Llandaff został zwrócony w 1236 roku, kiedy to stał się oddzielną parafią. Na przełomie XV i XVI wieku kościół został przebudowany, między innymi wstawiono nowe okna w stylu angielskiego gotyku wertykalnego i dobudowano wieżę. Wiktoriański remont budowli przeprowadzono w 1888 roku.
Architektura
Kościół wzniesiono na łagodnym stoku opadającym ku rzece Rumney na południu. Otrzymał prostokątną w planie, wydłużoną nawę i także czworoboczne prezbiterium po wschodniej stronie, posiadające nietypowo mniejszą wysokość, ale tą samą szerokość. Pierwotne okna kościoła były bardzo wąskimi otworami, prawie szczelinowego charakteru. Wejście znajdowało się w zachodniej części ściany południowej, gdzie prawdopodobnie w XIV wieku wzniesiono podsklepioną kruchtą. Kolejny portal wejściowy dla księdza znajdował się w południowej ścianie prezbiterium.
W okresie późnego średniowiecza w północnej ścianie nawy utworzono płytki ryzalit, po to by umieścić wewnątrz schody na galerię lektorium. Lektorium to, w średniowieczu zapewne konstrukcji drewnianej, oddzielało część kościoła przeznaczoną dla świeckich od części kapłańskiej. Ponadto w XIII lub XIV wieku w mury kościoła wstawiono dwudzielne okna z trójlistnymi zamknięciami, a pod koniec średniowiecza polepszono oświetlenie nawy, gdy część pierwotnych okien przekształcono na duże dwa okna ostrołuczne wypełnione trójdzielnymi maswerkami.
Na przełomie XV i XVI wieku do zachodniej ściany kościoła dobudowana została czworoboczna wieża, lekko wtopiona w korpus nawy. Od zachodu umieszczono w niej ostrołuczny, podwójnie fazowany portal wejściowy, przecinający cokół o pochyłych elewacjach. W koronie murów wieżę zwieńczono przedpiersiem z krenelażem. Po stronie północnej wieża otrzymała niewysoki i płytki występ w murze, mieszczący klatkę schodową. Oświetlenie najwyższej kondygnacji z dzwonami zapewniono parami otworów z odcinkowymi zamknięciami. Ponadto w ścianie południowej umieszczono dwa mniejsze okna z płaskorzeźbionymi zdobieniami po bokach archiwolt.
Stan obecny
Kościół zachował średniowieczny układ przestrzenny, powstały na skutek rozbudowy małego romańskiego kościoła do formy sporej późnogotyckiej wiejskiej świątyni parafialnej. W jej murach przetrwało kilka gotyckich okien, portal wejściowy do kruchty i zamurowany portal w prezbiterium, a także portal zachodni w wieży. Prawdopodobnie poszerzeniu uległa w 1888 roku arkada tęczy. Z tego okresu pochodzi też wschodnie okno prezbiterium oraz drewniane kolebki nad nawą i prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Glamorgan, London 1995.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
Watkins P.A., The Problem of Pendar: a lost abbey in medieval Senghenydd and the transformation of the church in South Wales, Lampeter 2015.