Historia
Kościół w Llandeloy zbudowany został pod koniec XII wieku, a prawdopodobnie w XIII wieku powiększono go. Kolejne, choć prowadzone na mniejszą skalę prace miały miejsce w XV wieku, w związku z wprowadzaniem wystroju późnogotyckiego. Od około połowy XIX stulecia zabytek znajdował się w staniu ruiny, porzuconej z powodu wybudowania we wsi nowszej świątyni. Odbudowę przeprowadzono w latach 20-tych XX wieku.
Architektura
Romański kościół był budowlą niewielką, choć oprócz nawy prawdopodobnie posiadał także wydzielone zewnętrznie z bryły małe prezbiterium. Tak rozbudowany układ był rzeczą rzadką we wczesnośredniowiecznych wiejskich kościołach farnych na terenie Walii, przeważnie składających się wówczas z salowych, jednoprzestrzennych budynków. W Llandeloy obie części budowli oddzielone były bardzo wąską arkadą tęczy, zwieńczoną lekko zaznaczonym, niesymetrycznym ostrołukiem, być może świadczącym o nadchodzącej epoce gotyku, choć raczej wynikłym z nieumiejętności uformowania przez budowniczych idealnego półkola.
W XIII wieku prezbiterium kościoła powiększono, przez co budowla straciła w planie na regularności (prawdopodobnie ścianę południową przesunięto ku południowi, a całe prezbiterium przedłużono ku wschodowi). Świątynię powiększono również o kaplicę dostawioną od południa, na styku nawy i prezbiterium, tak iż wewnątrz zachodnią częścią otwarta była na nawę, a wschodnią ukośnym przejściem na prezbiterium. Co ciekawe w południowo – wschodnią część powiększonego prezbiterium wstawiono ścianę, wydzielając w ten nietypowy sposób zakrystię.
Ostatnie zmiany gotyckie wprowadzono pod koniec średniowiecza. Wiązały się one ze wstawieniem drewnianej przegrody lektorium, bardzo popularnego na terenie Walii elementu późnogotyckiego w kościołach farnych. Przegroda ta zaopatrzona została w górny balkon do którego prowadziły spiralne schody, osadzone w dobudowanym po stronie północnej ryzalicie z uskokiem muru od północy.
Stan obecny
Odbudowany kościół od strony zewnętrznej zapewne sporo utracił na skutek przekształcenia w okresie nowożytnym wszystkich okien, obecnie będących w dużej części w postaci zwykłych czworobocznych otworów. Ciekawiej prezentuje się wnętrze z zachowanym średniowiecznym układem, a przede wszystkim z późnoromańską arkadą tęczy i przebitym obok niej otworem do podglądania ołtarza. Przetrwała także ośmioboczna chrzcielnica z XIII wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kinross J., Discovering the smallest churches in Wales, Stroud 2007.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.