Historia
Kościół farny św. Marcina uważany jest za najstarszą świątynię w Haverfordwest, powstałą około 1120 roku w związku z budową pobliskiego zamku, dziesięć lat po ufundowaniu miasta. W źródłach pisanych wspomniany został w 1256 roku. W XIV wieku został gruntownie przebudowany, a dodatkowo powiększony w XV stuleciu o wieżę oraz na początku XVI wieku o nawę boczną.
Podobnie jak wiele innych średniowiecznych kościołów, w XIX wieku św. Marcin znajdował się w złym stanie technicznym. Wiktoriańskie renowacje przeprowadzono w latach 1839-1840, kiedy to niestety zniszczono przy okazji pierwotne kapitele łuku tęczowego. Kolejne prace prowadzono w 1862-1865. Wymieniono wówczas dachy, arkady międzynawowe, ościeża okien i dobudowano nawę północną przy prezbiterium. W 1869-1870 odbudowana została iglica na kościelnej wieży.
Architektura
Pierwotny kościół składał się z orientowanej względem stron świata prostokątnej w planie nawy wielkości 22,9 x 8,2 metra, nieco węższego i niższego, także prostokątnego prezbiterium po stronie wschodniej, posiadającego wymiary 13,7 x 5,5 metra oraz kruchty południowej.
Od XV wieku przy fasadzie zachodniej nawy znajdowała się czworoboczna wieża z bokami długości 5,3 metra, typowa dla budownictwa Pembrokeshire, z elewacjami przeprutymi jedynie niewielkimi otworami szczelinowymi, zwieńczona przedpiersiem na wystających wspornikach i wysoką iglicą. Na początku XVI wieku kościół powiększono o podłużną nawę południową (14,6 x 4,6 metra), usytuowaną niesymetrycznie przy nawie głównej i prezbiterium.
Wewnątrz kościół św. Marcina ozdobiono wieloma XIV-wiecznymi detalami architektonicznymi: wnękami ze zwieńczeniami w trójliść i ośli łuk w kruchcie, sediliami zakończonymi u góry w ośle łuki osadzone na sześciobocznych wałkach z cylindrycznymi podstawami, pisciną z dekoracją w gotyckie żabki oraz wysoką, ostrołukową, profilowaną arkadą tęczy oddzielającą nawę główną od prezbiterium.
Stan obecny
Kościół poddany był kilkukrotnym pracom modernizacyjnym w okresie nowożytnym, które częściowo zmieniły jego średniowieczną formę. Przede wszystkim dobudowano aneks przy północnej ścianie prezbiterium, wymieniono dachy i więźbę dachową, arkady międzynawowe oraz ościeża okien. Odbudowana musiała też zostać iglica wieży. Zachowała się natomiast arkada tęczy, ale bez zniszczonych kapiteli, gotyckie wnęki w kruchcie, trójdzielne sedilia oraz piscina w prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of Saint Martin of Tours A Grade II* Listed Building in Haverfordwest, Pembrokeshire.
Strona internetowa haverfordwestcivicsociety.org.uk, St. Martin’s Church.