Historia
Domostwo Hafoty zbudowano prawdopodobnie w pierwszej połowie XIV wieku, wówczas jeszcze w konstrukcji drewnianej lub szkieletowej. Po raz pierwszy odnotowane zostało w źródłach pisanych w 1352 roku pod nazwą Bodiordderch (dom Lorddercha), zaś pod nazwą Hafoty w XVI wieku. W 1535 roku było własnością Henry Norrisa, zarządcy królewskiego zamku Beaumaris, a następnie północno-walijskiej rodziny Bulkeleyów. Prawdopodobnie wówczas przekształcone zostało na budowlę murowaną. Nowożytne przekształcenia domostwa miały miejsce w XIX stuleciu, lecz pod koniec XX wieku budynek odnowiono przywracając wygląd ze schyłku średniowiecza.
Architektura
Dom wzniesiono pośród niskich wzgórz wschodniej części wyspy Anglesey. Otrzymał on często spotykany na terenie Walii układ na planie litery H, składający się z trzech skrzydeł: dwóch usytuowanych równolegle do siebie i trzeciego, prostopadłego, stanowiącego łącznik pomiędzy dwoma poprzednimi. Dodatkowo w narożnikach północno – zachodnim i południowo – wschodnim pierwotnie mogły znajdować się nieduże wieżyczki latrynowe, a z południowej elewacji środkowego skrzydła wystawał zapewne późniejszy płytki ryzalit, mieszczący kominek. Budynek posiadał dwie kondygnacje (za wyjątkiem jednokondygnacyjnego skrzydła środkowego), lecz z powodu nachylenia terenu jego zachodnią część można było podpiwniczyć (z wejściem na poziomie gruntu).
Główne ostrołuczne wejścia do budynku umieszczone zostały we wschodniej części skrzydła środkowego, w jego północnej i południowej ścianie. Wiodły one do poprzecznego korytarza, rodzaju przedsionka. Przedsionek ten od zachodu oddzielony był ścianką działową, za którą mieściła się aula (hall), główna komnata reprezentacyjna domostwa. Było to największe i najwyższe pomieszczenie w budynku, zwieńczone otwartą więźbą dachową. Oświetlało je duże okno od północy i być może pierwotnie także okno od południa, później zastąpione kominkiem. Przed wzniesieniem tego ostatniego ogrzewanie zapewniałoby centralnie umieszczone, otwarte palenisko, z którego dym wydobywałby się przez lufcik w poszyciu dachu.
Pomieszczenia parteru i piwnicy w skrzydle zachodnim oraz parteru w skrzydle wschodnim, zajmowane były zapewne głównie przez pomieszczenia gospodarcze. W skrzydle zachodnim znajdowała się kuchnia, gdyż tam w ścianę zachodnią wbudowany był komin paleniska, wysunięty z elewacji płytkim ryzalitem. Każde skrzydło dzielone była na parterze na dwa pomieszczenia, natomiast pierwsze piętro w każdym bocznym skrzydle zajmowane było już przez pojedyncze duże komnaty. Zarówno parter jak i piętro oświetlały stosunkowo duże, dwudzielne okna o czworobocznych i lekko ostrołucznych prześwitach.
Stan obecny
Domostwo jest dziś wciąż własnością rodziny Bulkeleyów, jednak opiekę nad nim sprawuje organizacja rządowa Cadw, która też czasem udostępnia jego wnętrza zwiedzającym. Hafoty uchodzą za jeden z najlepiej zachowanych późnośredniowiecznych, niezbyt dużej wielkości budynków średniej szlachty (gentry). Z tego powodu otrzymał on najwyższy (zarezerwowany dla najcenniejszych budowli) stopień na brytyjskiej liście zabytków architektury.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Smith P., Houses of the Welsh Countryside. A Study in Historical Geography, London 1988.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Anglesey, London 1937.
Strona internetowa ancientmonuments.uk, Hafoty Old Farm House A Scheduled Monument in Cwm Cadnant, Isle of Anglesey (Ynys Môn).