Historia
Pierwszy kościół w Gwernesney zbudowany został w pierwszej połowie XIII wieku, gdyż po raz pierwszy wspomniany został w źródłach pisanych w 1254 roku. Na początku XIV wieku został gruntownie przebudowany, a właściwie wzniesiony od podstaw przy użyciu kamienia. Mniejsze zmiany przeprowadzono w stylistyce późnogotyckiej w XV stuleciu. W latach 1853–1854 kościół został odnowiony.
Architektura
Kościół zbudowany został z piaskowca o lekko fioletowawej barwie, przeważnie łupanego do formy długich i wąskich fragmentów, przy wykorzystaniu większych ciosów do wzmocnienia narożników i utworzenia obramień otworów. W początkach XIV wieku składał się z szerokiej, prostokątnej w planie nawy, dużo węższego i krótszego prezbiterium o prostokątnym kształcie oraz kruchty przystawionej do południowej ściany nawy. Całość tworzyła układ typowy dla wiejskich wczesnogotyckich kościołów parafialnych. Budynek pozbawiony był wieży, dlatego już od chwili budowy nad zachodnim szczytem wznosić się mogła prosta dzwonnica.
Pierwotne okna kościoła były pojedynczymi ostrołucznymi, szeroko rozglifionymi do wnętrza otworami, niektórymi wypełnionymi w archiwoltach trójliśćmi. Część z nich, jak we wschodniej ścianie prezbiterium, zgrupowana została parami. Pod koniec XV wieku niektóre okna przekształcono na dwudzielne w prostokątnych obramowaniach, zwieńczone łukami w ośli grzbiet. Fasadę zachodnią zdobiło pojedyncze wąskie okno oraz prosty ostrołukowy portal. Drugie wejście wiodło od południa przez wspomnianą kruchtę, w której umieszczono dwie kamienne ławy.
Wewnątrz kościoła prezbiterium oddzielone było od nawy szeroką i wysoką arkadą tęczy z ostrołucznym zamknięciem, wykonaną bez użycia ciosów, ale sfazowaną w narożnikach. Prawdopodobnie w XV wieku przed arkadę wstawiono lektorium, czyli rodzaj drewnianej, przeważnie bogato zdobionej przegrody, bardzo popularnej w późnośredniowiecznej Walii. Nawę kościoła przykryto drewnianą kolebką. W prezbiterium zastosowana musiała być także kolebka lub otwarta więźba dachowa, ze względu na dość wysokie okna wschodnie.
Stan obecny
Kościół pomimo wiktoriańskiej renowacji zachował kilka pierwotnych otworów okiennych (wschodnie okna prezbiterium, zachodnie i północne nawy) i kilka okien późnogotyckich (południowe okno w nawie i prezbiterium). Wewnątrz nawy zachowała się późnośredniowieczna więźba dachowa wraz z kolebką oraz XV-wieczne lektorium oddzielające prezbiterium od nawy. Obecna dzwonnica nad nawą zbudowana została w okresie nowożytnym, choć przetrwały dwa XIII-wieczne dzwony.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.