Historia
Kościół św. Mikołaja w Grosmont zbudowano pod koniec XII lub na początku XIII wieku, przy czym zadaszony został więźbą do której drewno ścięto w latach 1214-1244. Budynek przetrwał pomimo zaniku przykościelnej osady w późnym średniowieczu. Wcześniej budowla służyła miejscowej społeczności, a także garnizonowi pobliskiego zamku, jako świątynia parafialna. Jej duże rozmiary podkreślały, jak ważną pozycję posiadało Grosmont w okresie średniowiecza.
Pod koniec XIX wieku budowla była bliska zawalenia, lecz została uratowana przez rozległą renowację w latach 1869-1879. Prace zostały w dużej mierze sfinansowane przez Johna Etherington Welch Rolls, lokalnego właściciela ziemskiego i dobroczyńcy. W ich trakcie przebudowano głównie prezbiterium i ramiona transeptu.
Architektura
Kościół został wzniesiony z czerwonego piaskowca, jako okazała, jak na warunki walijskie, budowla pseudobazylikowa na planie krzyża łacińskiego. Składał się z pięcioprzęsłowej nawy głównej, dwóch naw bocznych, transeptu, wieży nad skrzyżowaniem naw, kaplicy południowej, czworobocznego prezbiterium i kruchty od strony północnej.
Wieża, podobnie jak kruchta, została dobudowana w XIII lub XIV wieku. Otrzymała ośmioboczny kształt i wyniosłą iglicę, do powstania której inspiracji doszukuje się na terenie Francji, gdzie taka forma była częściej spotykana. Nawy boczne mogły pierwotnie być nieco szersze, prawdopodobnie zostały zwężone po dobudowaniu wieży. Oświetlały je nieduże ostrołuczne okna, większe, trójdzielne okna zamontowano w transepcie i w fasadzie zachodniej, gdzie pomiędzy dwoma przyporami znalazło się duże czwórdzielne okno z kunsztownym maswerkiem.
Trzynastowieczne przykrycie korpusu miało charakter archaiczny, zupełnie niepodobny do żadnego innego zachowanego późnośredniowiecznego dachu w Walii, a spotykany jedynie w południowej Anglii. Nawy rozdzielono dwoma rzędami ostrołucznych, profilowanych arkad, opartych na cylindrycznych, masywnych filarach.
Stan obecny
Średniowieczny kościół zachował się jedynie częściowo, gdyż duża część jego prezbiterium oraz fragmenty murów transeptu (powiększone o zachodnie przęsła), przebudowane zostały w okresie nowożytnym. Wymianie musiały ulec arkady pod wieżą, grożące zawaleniem wysokiej iglicy i samej wieży. Współczesnym dodatkiem jest również zakrystia po południowej stronie, powstała na miejscu średniowiecznej kaplicy. Zabytek poszczycić się natomiast może wspaniałym korpusem nawowym, wciąż przykrytym oryginalną więźbą dachową, wydatowaną dendrochronologiczne na pierwszą połowę XIII wieku, co czyni ją najstarszym, dającym się bezspornie wydatować dachem w Walii. W ścianie prezbiterium zachowała się także pierwotna, średniowieczna piscina.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.
Strona internetowa coflein.gov.uk, St Nicholas church, Grosmont.
Strona internetowa wikipedia.org, Church of St Nicholas, Grosmont.