Historia
Murowany kościół w Dixton wzniesiony został około końca XI wieku, na miejscu celtyckiego wczesnośredniowiecznego klasztoru z VIII wieku, dedykowanego świętemu Tydiwgowi, od którego osada uzyskała walijską nazwę Llandydiwg. Romańską, początkowo niewielką budowlę powiększono w późnych latach XIII stulecia lub w XIV wieku i poddano mniejszym modyfikacjom późnogotyckim pod koniec średniowiecza. W 1824 roku dobudowana została zakrystia i dostawiona lub przebudowana kruchta północna. Gruntowną wiktoriańską restaurację kościoła przeprowadzono w latach 1861-1862. W jej trakcie między innymi wymieniono część okien i dobudowano kruchtę południową.
Architektura
Kościół św. Piotra zbudowany został u wylotu doliny rzeki Wye, na jej północnym brzegu, pomiędzy strumieniami spływającymi ze wzgórz na północy. Utworzony został z nawy na planie prostokąta, węższego i niższego prezbiterium z prostym zamknięciem na wschodzie i smukłej czworobocznej wieży po stronie zachodniej. Najbardziej nietypowym elementem była nawa, dwukrotnie dłuższa, niż można by oczekiwać po prezbiterium o konwencjonalnych proporcjach. Z pewnością stanowiła najstarszą część kościoła, wzniesioną w technice opus spicatum, czyli z płaskich kamieni układanych w jodełkę. Pod koniec XIII wieku lub w XIV stuleciu, w trakcie dobudowywania wieży i prezbiterium, mogła zostać przedłużona ku wschodowi i zachodowi.
Wejście do nawy wiodło od południa, ale z powodu nadrzecznego usytuowania kościoła, już w średniowieczu mogło funkcjonować naprzeciwległe wejście północne, być może na przełomie XV i XVI wieku poprzedzone kruchtą. Oświetlenie nawy już w średniowieczu uchodziło za niewystarczające. Pierwotnie zapewniać je musiały nieliczne rozglifione do wnętrza otwory szczelinowe, a w okresie gotyku przynajmniej jedno okno południowe z dwudzielnym maswerkiem o motywach trójliści i z czwórlistną rozetą, co było jednak niewystarczające przy tak długiej bryle.
Prezbiterium wzniesione został z łamanego czerwonego piaskowca, układanego bez przywiązywania wagi do równych warstw. W jego ścianie południowej umieszczono sfazowany portal o ostrołucznym zamknięciu, przeznaczony dla miejscowych plebanów. Okna zapewniały oświetlenie z trzech stron, przy czym początkowo mogły być wąskie i rozglifione do wnętrza. W okresie późnego średniowiecza północne i południowe wymieniono na większe otwory dwudzielne z obniżonymi łukami archiwolt, wypełnione pięciolistnymi maswerkami wpisanymi w ostrołuki. Zapewne jeszcze bardziej okazałą formę uzyskało wówczas oświetlające ołtarz okno wschodnie.
Czworoboczna wieża zachodnia dostępna była nietypowo od południa, poprzez wąski, sfazowany portal ostrołuczny. Została ujęta w przyziemiu cokołem o mocno pochyłych elewacjach. Smukłą bryłę częściowo wtopiono w korpus nawy i prawdopodobnie w XIV wieku nakryto kamiennym hełmem ostrosłupowym. Oświetlenie wieży zapewniły z każdej strony nieduże otwory z trójlistnymi zamknięciami, umieszczone na najwyższej kondygnacji przeznaczonej na dzwony, a także pojedyncze okna podobnych rozmiarów od zachodu i południa.
Stan obecny
Kościół św. Piotra jest dziś ciekawym przykładem średniowiecznej budowli o długim procesie kształtowania bryły, wyróżniającym się wyjątkowo długą nawą i nietypową dla regionu wieżą. Oprócz nich, zachowała się także średniowieczne prezbiterium z późniejszymi przyporami, natomiast zakrystia oraz kruchta południowa pochodzą z XIX wieku. Choć zakrystia jest dodatkiem nowożytnym, w jej mur wstawiono jedno XIV-wieczne okno, przeniesione z innego miejsca kościoła, gdzie zapewne umieszczono wtórnie większy otwór. W nawie zachodnie okno w ścianie południowej jest średniowieczne, z początku XIV wieku, co sugerują dwa długie, trójlistne maswerki z czwórliściem na górze. Dwa znacznie większe okna nawy należą już do restauracji z lat 1861-1862. W prezbiterium gotyckie są prawdopodobnie dwa okna dwudzielne w ścianach wzdłużnych i portal południowy, natomiast okno wschodnie pochodzi z 1861 roku. Wewnątrz nawy, nisko pośrodku północnej ściany, warto zwrócić uwagę na odsłonięty romański mur w jodełkę. Arkada tęczy została przekształcona w XIX wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.