Historia
Gmina (ang. borough) Denbigh została założona po 1282 roku i otrzymała prawa miejskie w 1290. W okresie tym rozpoczęto budowę miejskich murów obronnych i zamku, wznoszonych z inicjatywy króla Edwarda I Długonogiego oraz Henrego de Lacy, earla Lincoln. Główny odcinek północno – wschodni z basztą Hrabiny ukończono około 1290 roku. Cały obwód zamknięto pod koniec XIV wieku, natomiast w pierwszych latach XIV wieku ukończono fragment obwarowań wysunięty poza główny pierścień obwarowań w kierunku wschodnim. Odcinek ten miał chronić źródło lub studnię, wyjątkowo ważną z powodu wysychania studni zamkowej w okresie letnim.
Na początku XV wieku, w trakcie walijskiego powstania Owaina Glyndŵra, miasto oraz zamek najwyraźniej nie były oblegane i uniknęły zniszczeń. Mniej szczęścia Denbigh miało w trakcie wojny dwóch róż, kiedy to parokrotnie przechodziło z rąk do rąk. Ostatecznie w 1468 roku obwarowania miejskie nie powstrzymały oddziałów Jaspera Tudora, earla Pembroke, które po zdobyciu miasta spaliły go. Od tamtego momentu Denbigh zostało w większości opuszczone przez mieszkańców, którzy przenieśli się poza obwód murów u podnóża wzgórza. O ile na początku XIV wieku wewnątrz murów znajdowały się 52 zamieszkane domy (poza obwarowaniami było ich wówczas 183), to w drugiej połowie XV wieku w mieście mieszkało 65 dzierżawców, a poza murami aż 276. Dawne, w dużej części wyludnione miasto zaczęło wówczas służyć jako rozległe podzamcze. Wpływ na to miały nie tylko zniszczenia z czasów wojny, lecz również problemy z zaopatrzeniem w wodę na wzgórzu miejskim i brak miejsca dla działalności handlowej.
Ostatnią poważną próbę obwarowania Denbigh przeszły w trakcie XVII-wiecznej wojny domowej. Miasto oblężone było wówczas przez siły parlamentu pod dowództwem generałów Middletona i Myttona. Szczególnie zawzięte walki trwały o odcinek przy baszcie Goblina i przejęcie kontroli nad źródłem wody. Dowódca garnizonu, pułkownik William Salesbury, wytrwał przez 6 miesięcy, pomimo słabej artylerii i braku nadziei na odsiecz. Ostatecznie król Karol I wysłał dowódcy wiadomość, osobiście nakazując mu zrezygnować z obrony Denbigh, a Salesbury po negocjacjach zgodził się poddać na honorowych warunkach. Od tamtego momentu obwarowania miejskie utraciły na znaczeniu i z czasem popadły w ruinę.
Architektura
Średniowieczne miasto zajmowało większą część samotnie usytuowanego wzgórza, otoczonego murem obronnym, który zamykał 3,8 ha terenu (około 300 x 200 metrów). Obwód obwarowań miał nieregularny plan dostosowany do formy terenu, z dwoma wybrzuszeniami od strony północnej i zamkiem umieszczonym w narożu południowym. Mury obronne zamku łączyły się z murami miejskimi, przy czym miasto było na zamek otwarte (nie miało na odcinku południowo – zachodnim własnych obwarowań. W północno – wschodniej części założenia dobudowany na początku XIV wieku fragment zewnętrznego muru, wysunięty był w kierunku wschodnim od głównej linii obronnej, poza stromą skałę, by objąć znajdujące się tam źródło wody.
Miejskie mury obronne Denbigh zostały wzniesione z wapienia, uzupełnianego brązowym piaskowcem i kładzionego głównie na fundamentach skalnych. Kamienie były jedynie z grubsza opracowywane od strony lica, ponadto przy ważniejszych elementach obronnych, takich jak bramy, wykorzystywano ciosy. Długość obwodu wynosiła około 1100 metrów. Wysokość muru dochodziła co najmniej do 5 metrów, pierwotnie jednak na większości obwodu musiała być większa, jako że poprowadzony w koronie chodnik straży zabezpieczony był blankowanym przedpiersiem. Chodnik biegł na kamiennej, nie przykrytej zadaszeniem odsadzce, bez poszerzania drewnianą kładką.
Mur obronny nie był wzmocniony systemem regularnie rozmieszczonych baszt, ale kilka dzieł obronnych chroniło najbardziej zagrożone fragmenty obwodu. Po stronie północno – wschodniej była to półokrągła baszta, przy której umieszczono kanał odpływowy latryny. Dalej na wschód, w miejscu gdzie obwarowania biegły w pobliżu skalistej krawędzi wzgórza, założono basztą Hrabiny. W rzeczywistości był to zespół dwóch czworobocznych narożnych baszt oraz niedużego dwupoziomowego budynku po ich południowej stronie. Północna baszta tego zespołu była wysunięta w całości poza obwód murów, co najmniej dwukondygnacyjna i zaopatrzona w narożniku południowo – wschodnim w kominek. Baszta wschodnia była większa, także ogrzewana kominkiem na dolnej kondygnacji, lecz wystawała tylko w niewielkim stopniu poza lico muru. Następnym wzmocnieniem obwodu obronnego miasta była usytuowana w dość dalekim odstępie półcylindryczna baszta południowa (ang. Bastion Tower), znajdująca się tuż przy murach zamku. Pierwotnie miała ona trzy lub cztery kondygnacje i kraciastą dekorację z żółtego piaskowca, podobną do bramy Mieszczańskiej.
Poniżej zespołu baszt Hrabiny chroniona broną furta umożliwiała przejście na utworzone w XIV wieku międzymurze, którego zadaniem było chronić jedyne niewysychające w lecie źródło wody. Występ ten broniony był przez masywną wieloboczną basztę Goblina o szerokości około 11 metrów, wystającą poza obwód na skalnym klifie. Posiadała ona 15 metrów wysokości (21 metrów ponad skalnymi skarpami po stronie zewnętrznej) i duże przypory sięgające 5 metrów od strony północnej. W jej wnętrzu wąskie kamienne schody prowadziły do dolnej kondygnacji ze studnią. Górna kondygnacja dostępna była natomiast po klatce schodowej przy północnym murze. Mieściła ona kominek ze zmyślnie umieszczonym kanałem odprowadzającym dym. Odcinek masywnego, zewnętrznego muru, który łączył baszty Goblina i Hrabiny posiadał dwa poziomy otworów strzeleckich: górny dostępny z korony chodnika obronnego oraz dolny przy ścieżce pomiędzy basztami. Na południe od baszty Goblina chodnik obronny dochodził do kolejnej, zabezpieczonej zwodzoną kładką furty, łączącej się z głównym obwodem murów miejskich.
Do miasta prowadziły jedynie dwie bramy: Mieszczańska (ang. Burgess Gate) od strony północno – zachodniej i Skarbowa (ang. Exchequer Gate) od strony zachodniej. Obie bramy składały się z dwóch baszt chroniących przejazd między nimi i poprzedzone były przekopem nad którym przerzucano zwodzony most. Baszty bramy Mieszczańskiej wzniesiono na planie podkowy z wapienia i żółtego piaskowca, który tworzył kraciasty wzór. Pierwotna wysokość bramy mogła sięgać 18 metrów. W jej przyziemiu znajdował się sklepiony przejazd bramny, oprócz podnoszonego mostu zamykany umieszczonymi pośrodku wrotami oraz poprzedzającą je broną. Obronę zapewniały również cztery otwory sufitowe, tzw. mordownie oraz otwory strzeleckie w ścianach bocznych. Baszta wschodnia posiadała sklepioną komorę, prawdopodobnie zajmowaną przez strażników, natomiast pomieszczenie w zachodniej baszcie bramnej posiadało drewniany strop. Na piętrze baszt mieściły się dwa pomieszczenia, przy czym wschodnie mniejsze zaopatrzone było w latrynę i zajmowało tylko basztę wschodnią, a większe pomieszczenie basztę zachodnią oraz część środkową. Tam też ponad przejazdem bramnym umieszczono kominek. Z baszty zachodniej prowadziły umieszczone w grubości muru schody na górną galerię bojową, chronioną przedpiersiem z krenelażem. Korytarzem w grubości muru można się również było dostać na teren zamku, do baszty Czerwonej.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego przetrwała duża część obwodu murów obronnych wraz z bramą miejską i czterema basztami. W najlepszym stanie zachowała się brama Mieszczańska, zaś z bramy Skarbowej widoczne są jedynie fundamenty jednej z baszt (na miejscu drugiej poprowadzona jest współczesna droga asfaltowa). Najlepiej zachowany odcinek obwarowań znajduje się po wschodniej stronie, gdzie mur biegł od baszty Hrabiny do zrujnowanej obecnie, ale wciąż zachowującej znaczną część pierwotnej wysokości baszty Goblina. Przy zakręcie ulicy Bull Lane dojrzeć można basztę półkolistą, nieco ukrytą za rzędem nowożytnych domów. Długi zachowany odcinek muru obronnego zobaczyć można również po stronie zachodniej, między bramami miejskimi. Jest on niestety niższy od stanu pierwotne, bez przedpiersia w koronie i z uszkodzoną od strony lica częścią cokołową. Okrążając zamek ścieżką odbijającą od ulicy Love Lane, dojść można do pozostałości południowej baszty półkolistej.
pokaż bramę Mieszczańską na mapie
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Butler L., Denbigh Castle, Cardiff 2007.
Hubbard E., Clwyd (Denbighshire and Flintshire), Frome-London 1986.
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Salter M., Medieval walled towns, Malvern 2013.