Historia
Gmina (borough) Denbigh została założona po 1282 roku i otrzymała prawa miejskie w 1290. W okresie tym rozpoczęto budowę miejskich murów obronnych i zamku z inicjatywy króla Edwarda oraz Henryka de Lacy, earla Lincoln. Główny odcinek północno-wschodni z basztą Hrabiny ukończono około 1290 roku, cały obwód zamknięto pod koniec XIV wieku, a w pierwszych latach XIV wieku ukończono fragment obwarowań wysunięty poza główny obwód w kierunku wschodnim, który miał chronić znajdujące się tam źródło lub studnię. Było to ważne z powodu wysychania studni zamkowej w okresie letnim.
Na początku XV wieku w trakcie walijskiego powstania Owaina Glyndŵra miasto oraz zamek najwyraźniej nie były oblegane i uniknęły zniszczeń. Mniej szczęścia Denbigh miało w trakcie Wojny Dwóch Róż, kiedy to parokrotnie przechodziło z rąk do rąk. Ostatecznie w 1468 roku obwarowania miejskie nie powstrzymały oddziałów Jaspera Tudora, earla Pembroke, które po zdobyciu miasta spaliły go. Od tamtego momentu Denbigh zostało w większości opuszczone przez mieszkańców, którzy przenieśli się poza obwód murów u podnóża wzgórza. O ile na początku XIV wieku wewnątrz murów znajdowały się 52 zamieszkane domy (poza obwarowaniami było ich wówczas 183), to w drugiej połowie XV wieku w mieście mieszkało 65 dzierżawców, a poza murami aż 276. Dawne, w dużej części wyludnione miasto zaczęło wówczas służyć jako rozległe podzamcze. Wpływ na to miały nie tylko zniszczenia z czasów wojny, lecz również problemy z zaopatrzeniem w wodę na wzgórzu miejskim i brak miejsca do działalności handlowej.
Poważną próbę obwarowania Denbigh przeszły w trakcie XVII-wiecznej wojny domowej. Miasto oblężone było wówczas przez siły Parlamentu pod dowództwem generałów Middletona i Myttona. Szczególnie zawzięte walki trwały o odcinek przy baszcie Goblina i przejęcie kontroli nad źródłem wody. Dowódca garnizonu, pułkownik William Salesbury wytrwał przez 6 miesięcy, pomimo słabej artylerii i braku nadziei na odsiecz. Ostatecznie król Karol I wysłał dowódcy wiadomość, osobiście nakazując mu zrezygnować z obrony Denbigh. Po negocjacjach Salesbury zgodził się poddać na honorowych warunkach.
Architektura
Górne miasto zajmowało większą część wzgórza otoczonego murem obronnym, który zamykał 3,8 ha terenu (około 300 x 200 metrów). Obwód obwarowań miał nieregularny plan z dwoma wybrzuszeniami od strony północnej i zamkiem umieszczonym w narożu południowym. W północno – wschodniej części dobudowany na początku XIV wieku fragment zewnętrznego muru, wysunięty był w kierunku wschodnim od głównej linii obronnej, poza stromą skałę, by objąć znajdujące się tam źródło wody.
Mury obronne zostały wzniesione z nieobrobionego wapienia uzupełnianego brązowym piaskowcem, głównie na fundamentach skalnych. Długość obwodu wynosiła około 1100 metrów. Wysokość muru dziś dochodzi do 5 metrów, pierwotnie jednak z pewnością była większa, jako że nie zachowała się górna część zwieńczona krenelażem. Górą w grubości muru biegł nieosłonięty daszkiem chodnik obrońców.
Mur obronny wzmocniony był półokrągłą, obecnie dwupoziomową basztą północno – wschodnią (przy której umieszczony był kanał odpływowy latryny) oraz położoną na wschód od niej basztą Hrabiny. W miejscu tym obwarowania biegły w pobliżu skalistej krawędzi wzgórza. Baszta Hrabiny w rzeczywistości była zespołem dwóch czworobocznych narożnych baszt oraz niedużego dwupoziomowego budynku po ich południowej stronie. Północna baszta tego zespołu była wysunięta w całości poza obwód murów, co najmniej dwukondygnacyjna i zaopatrzona wewnątrz, w narożniku południowo – wschodnim w kominek. Baszta wschodnia była większa, także ogrzewana kominkiem na dolnej kondygnacji, lecz wystawała tylko w niewielkim stopniu poza lico muru.
Poniżej zespołu baszt Hrabiny chroniona broną furta umożliwiała przejście na utworzone w XIV wieku międzymurze, którego zadaniem było chronić jedyne niewysychające w lecie źródło wody. Występ ten broniony był przez potężną wieloboczną basztę Goblina o szerokości około 11 metrów, wystającą poza obwód na skalnym klifie. Posiadała ona 15 metrów wysokości (21 metrów ponad skalnymi skarpami po stronie zewnętrznej) i duże przypory sięgające 5 metrów od strony północnej. W jej wnętrzu wąskie kamienne schody prowadziły do dolnej kondygnacji ze studnią. Górna kondygnacja dostępna była natomiast po klatce schodowej przy północnym murze. Mieściła ona kominek ze zmyślnie umieszczonym kanałem odprowadzającym dym. Odcinek masywnego, zewnętrznego muru, który łączył baszty Goblina i Hrabiny posiadał dwa poziomy otworów strzelczych: górny dostępny z korony chodnika obronnego oraz dolny przy ścieżce pomiędzy basztami. Na południe od baszty Goblina chodnik obronny dochodził do kolejnej, zabezpieczonej zwodzoną kładką furty, łączącej się z głównym obwodem murów miejskich. Następnym wzmocnieniem obwodu murów była usytuowana w dość dalekim odstępie półcylindryczna baszta południowa (Bastion Tower), znajdująca się tuż przy murach obronnych zamku. Pierwotnie miała ona trzy lub cztery kondygnacje i kraciastą dekorację z żółtego piaskowca, podobną do bramy Mieszczańskiej.
Do miasta prowadziły jedynie dwie bramy: Mieszczańska (Burgess Gate) od strony północno – zachodniej i Skarbowa (Exchequer Gate) od strony zachodniej. Obie bramy składały się z dwóch baszt chroniących przejazd między nimi i poprzedzone były przekopem nad którym przerzucano zwodzony most. Baszty bramy Mieszczańskiej wzniesiono na planie podkowy z wapienia i żółtego piaskowca, który tworzył kraciasty wzór. Pierwotna wysokość bramy mogła sięgać 18 metrów. W jej przyziemiu znajdował się sklepiony przejazd bramny, zamykany oprócz podnoszonego mostu także umieszczonymi pośrodku wrotami oraz poprzedzającą je broną. Obronę zapewniały również cztery otwory sufitowe, tzw. mordownie oraz otwory strzelcze w ścianach bocznych. Baszta wschodnia posiadała sklepioną komorę, prawdopodobnie zajmowaną przez strażników, natomiast pomieszczenie w zachodniej baszcie bramnej posiadało drewniany strop. Na piętrze baszt mieściły się dwa pomieszczenia, przy czym wschodnie mniejsze zaopatrzone było w latrynę i zajmowało tylko basztę wschodnią, a większe pomieszczenie basztę zachodnią oraz część środkową. Tam też ponad przejazdem bramnym umieszczono kominek. Z baszty zachodniej prowadziły umieszczone w grubości muru schody na górną galerię bojową chronioną przedpiersiem z krenelażem. Korytarzem w grubości muru można się również było dostać na teren zamku, do baszty Czerwonej.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego przetrwała duża część obwodu murów obronnych wraz z dwoma bramami i czterema basztami. W najlepszym stanie zachowała się brama Mieszczańska, zaś z bramy Skarbowej widoczne są jedynie fundamenty. Najlepiej zachowany odcinek murów znajduje się po wschodniej stronie, gdzie mur biegł od baszty Hrabiny do zrujnowanej baszty Goblina oraz po stronie zachodniej między bramami miejskimi.
pokaż bramę Mieszczańską na mapie
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Butler L., Denbigh Castle, Cardiff 2007.
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Salter M., Medieval walled towns, Malvern 2013.