Historia
Budowa kościoła św. Marcina w Cwmyoy prawdopodobnie zaczęła się w XII wieku, jednak w XIII stuleciu został on znacznie powiększony. Prawdopodobnie niedługo po ukończeniu, z powodu osiadania terenu wieża i prezbiterium zaczęły przekrzywiać się w przeciwne strony, co doprowadziło do licznych remontów i renowacji próbujących zaradzić zawaleniu się budowli. Wiktoriańska przebudowa z 1887 roku dodała przypory do nawy i prezbiterium oraz do wieży. Dalsze remonty miały miejsce w 1991 roku.
Architektura
Kościół zbudowany został na stoku wzgórza opadającego na południe ku rzece Honddu. Pierwotnie składał się z długiej, prostokątnej w planie nawy, do której w XIII wieku dostawiono od wschodu węższe i krótsze, prostokątne prezbiterium oraz czworoboczną wieżę po stronie zachodniej zachodniej, posiadającą trzy piętra, przedpiersie i krenelaż. W XIV wieku przed południowym portalem wejściowym do nawy wybudowano kruchtę. Pierwotne okna kościoła były bardzo małe, zapewne półkoliście zwieńczone i rozglifione, a niektóre przypominały szczelinowe otwory (otwór północno – zachodni w nawie). W XIII i XIV wieku stosowano już okna ostrołuczne, wypełniane trójlistnymi maswerkami, jak podwójne okno wschodnie w prezbiterium. Wewnatrz nawę od prezbiterium oddzielono lekko ostrołuczną arkadą, a obie części zwieńczono drewnianą otwartą więźbą dachową.
Stan obecny
Z powodu niestabilnego podłoża prezbiterium i wieża kościoła uległy przechyleniu w przeciwnych kierunkach (wieża jest odchylona od pionu aż o 1,8 metra), co wymusiło opięcie budynku nowożytnymi przyporami. Najstarsze okno z XII-XIII wieku zachowało się w nawie po stronie północno – zachodniej, okno po stronie południowo – wschodniej pochodzi z XIII-XIV wieku, a trójdzielne środkowe okno południowej ściany, prawdopodobnie z XVI wieku. Dwudzielne okno we wschodniej ścianie prezbiterium powstało w XIV stuleciu. Wnętrze z powodu przechyłów ma niezwykły wygląd, posadzka jest nierówna, narożniki ścian nie mają kątów prostych, a strop jest skręcony. Pomimo problemów ze statyką w świątyni przetrwała jednak średniowieczna więźba dachowa. Wewnątrz nawy znajduje się także kamienny krzyż z XIII wieku z wyrzeźbionym Chrystusem z nietypową czapką z trzema krzyżami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.
Strona internetowa coflein.gov.uk, St Martin’s church, Cwmyoy.
Strona internetowa wikipedia.org, St Martin’s Church, Cwmyoy.