Historia
Obwarowaną osadę zwaną dziś Carn Fadryn wzniesiono w epoce żelaza, na wzgórzu o tej samej nazwie. Pierwszy okres fortyfikacji Carn Fadryn datowany jest na około 300 rok p.n.e. kiedy to obwarowano szczyt wzgórza. Około 100 roku p.n.e. obszar osady został powiększony w kierunku północnym. Trzeci etap zabudowy na Carn Fadryn wspomniany został w 1188 roku przez kronikarza Geralda z Walii, jako nowo wybudowany „zamek synów Owaina”. Uważał on warownię za niezwykłą, ponieważ do tego czasu miejscowi władcy wykorzystywali głównie twierdze drewniano – ziemne. Carn Fadryn było centrum władzy walijskich książąt w niespokojnym okresie po śmierci Owaina Gwynedd w 1170 roku i jednym z ośrodków w czasach późniejszych podziałów między jego synami.
Architektura
Osadę wzniesiono na owalnym w planie wzgórzu o wysokości 340 metrów n.p.m., usytuowanym pośrodku zachodniej części półwyspu Lleyn, gdzie dominowało ono nad płaskimi terenami poprzecinanymi licznymi strumieniami. Ochronę zapewniały strome stoki, sięgające praktycznie z każdej strony około 60 metrów wysokości, przy czym po stronie zachodniej dodatkowe zabezpieczenie stanowił usytuowany wzdłuż ich krawędzi grzbiet, wyższy niż spłaszczony teren szczytu wzniesienia o zbliżonym do trójkąta kształcie.
Osada z pierwszej fazy zamknęła obwarowaniami obszar o powierzchni około 4,8 ha z dwoma bramami, jedną od strony północnej i jedną południową. Gród drugiej fazy zamknął znacznie większy obszar, obejmując osadę z pierwszej fazy wraz z dodatkowym obszarem na północy i południu, łącznie około 10,7 ha. Wejścia ponownie umieszczono na północy i południu. Fortyfikacje obu faz funkcjonowania osady były do siebie podobne. Składały się z masywnego muru wznoszonego z miejscowego łamanego kamienia bez użycia zaprawy, z prawie pionowym licem układanym z dużych głazów. Mury wahały się od 2,4 do 4,6 metrów grubości, ale średnio miały około 3 metry szerokości.
Wewnątrz obwarowań osady znajdowało się wiele kamiennych budynków. Niektóre wznoszono na planie koła, inne miały kształty prostokątne i nieregularne. Część z nich umieszczano w obrębie ogrodzeń w postaci kamiennych murów, wyznaczających zasięg gospodarstw wraz z przynależnymi ogrodami lub podwórzami należącymi do konkretnego rodu lub rodziny. Przypuszczalnie najstarsze domy miały średnicę od 4,5 do 7,6 metrów przy ścinach grubości 0,9 – 1,2 metra, ciężko jednak zaklasyfikować konkretne domostwa do któregoś z etapów funkcjonowania osady. Część z budynków wzniesiona została także na stokach wzniesienia, część natomiast na ruinach lub osypiskach starszych obwarowań (głównie domostwa małe, nieregularne lub czworoboczne).
Średniowieczny zamek zajmował najwyższą część wzgórza o wymiarach około 75 x 16 metrów, na terenie grzbietu i skraju stromej skarpy po stronie zachodniej. Tam wąska platforma skał została wykorzystana jako gotowy kopiec (motte), wzdłuż krawędzi którego poprowadzono kamienne mury obronne. Wzniesiono je podobnie jak starsze obwarowania, nietypowo dla okresu średniowiecza, bez użycia zaprawy. Najłagodniejsze podejście na szczyt prowadziło od północnego – wschodu, tam też przy północnej części ściany wschodniej utworzona była brama, zwykła przerwa w murze o szerokości 1,8 metra. Nie wiadomo jak wyglądały zabudowania mieszkalne zamku, być może były konstrukcji drewnianej. Na dziedzińcu funkcjonowała czworoboczna studnia czy też zbiornik na wodę deszczową o głębokości 5,5 metra.
Stan obecny
Ruiny obwarowań osady składają się z wąskiego okręgu niezespojonych zaprawą kamieni, tworzących obwód poniżej skalistego pagórkowatego szczytu, gdzie w zachodniej części widoczne są relikty średniowiecznego zamku. Nie zachowały się ślady jego wewnętrznych zabudowań. Było to dość prymitywne i proste założenie, bardziej przypominające prehistoryczne forty, niż średniowieczne zamki. Ponadto na terenie Carn Fadryn widoczna jest duża ilość pozostałości po domostwach, okrągłych i wielobocznych budynkach mieszkalnych lub gospodarczych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davis P.R., Castles of the Welsh Princes, Talybont 2011.
Davis P.R., Towers of Defiance. The Castles & Fortifications of the Princes of Wales, Talybont 2021.
Salter M., The castles of North Wales, Malvern 1997.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Caernarvonshire, volume III: west, the Cantref of Lleyn, London 1964.