Historia
Zamek został wzniesiony na miejscu uznawanym za strategicznie ważne już od epoki żelaza, gdyż jak wykazały badania, najwcześniejsze obwarowania powstały w tamtym okresie. Najstarsze fortyfikacje średniowieczne zostały zbudowane na początku XII wieku przez Geralda de Windsor, konstabla zamku Pembroke. Ożenił się on około 1100 roku z Nest, księżniczką Deheubarth, córką Rhysa ap Tewdwra, która wniosła mu Carew jako część posagu. Gerald postanowił właśnie na tych ziemiach wznieść swą siedzibę, powstałą jeszcze w konstrukcji drewniano – ziemnej. Po raz pierwszy odnotowana została ona w źródłach pisanych jako „domus de Carrio” w 1212 roku.
Zamek rozbudowywany był przez potomków Geralda: Williama w drugiej połowie XII wieku, za którego powstała murowana już wieża mieszkalna, a zwłaszcza sir Nicholasa w drugiej połowie XIII stulecia i jego syna o tym samym imieniu na przełomie XIII i XIV wieku, którzy zaczęli się tytułować de Carew.
W XIV wieku zamek omijały zawieruchy wojenne, lecz ród jego właścicieli stopniowo podupadał. Ostatecznie w 1480 roku sir Edmund Carew odprzedał Carew Rhys ap Thomasowi, jednemu z czołowych zwolenników dynastii Tudorów i króla Henryka VII. Nowy właściciel podjął się przebudowy, przekształcającej średniowieczny zamek w wygodniejszą do zamieszkania późnogotycką rezydencję. W 1507 roku urządzono w niej turniej z okazji pasowania sir Rhysa na rycerza orderu podwiązki. W 1531 roku wnuk Rhysa, Rhys ap Gruffudd, popadł w niełaskę i został stracony przez króla Henryka VIII pod zarzutami zdrady. W ten sposób zamek wrócił do Korony, a następnie w 1558 roku został przejęty przez sir Johna Perrota, zastępcę króla w Irlandii (Lord Deputy of Ireland), który przeprowadził ostatnią istotną modyfikację zamku. By powiększyć swą siedzibę wzniósł on całe renesansowe, północne skrzydło zamku. Perrot zmarł w 1592 roku przed zakończeniem prac, po tym jak został uwięziony na zamku Tower w Londynie pod zarzutem zdrady. Po raz kolejny zamek wrócił do Korony, a następnie został odkupiony przez angielską gałąź rodziny de Carew w 1607 roku.
W czasie wojny domowej z XVII wieku zamek został ufortyfikowany przez rojalistów. Po trzykrotnym przejściu z rąk do rąk i częściowym zniszczeniu muru południowego, po zakończeniu działań wojennych został zwrócony właścicielom. Rodzina Carew zamieszkiwała we wschodnim skrzydle do 1686 roku. Później zamek został opuszczony i popadł w ruinę. Prace naprawcze zaczęto przeprowadzać dopiero od 1984 roku.
Architektura
Zamek usytuowano na niewielki wyniesieniu terenu u południowego brzegu rzeki Carew. Pod koniec XII wieku posiadał on formę czworobocznej wieży mieszkalnej, później wbudowanej w rozrośnięte założenie zamkowe. Nie wiadomo czy już od początku miała ona formę murowaną, czy poprzedzona była budowlą drewnianą. Z pewnością drewniane były obwarowania wokół wieży.
Na przełomie XIII i XIV wieku powstał kamienny mur obronny na planie czworoboku w który od strony wschodniej włączono starą wieżę mieszkalną. Obronę zapewniały dwie narożne cylindryczne wieże po stronie zachodniej, narożna wieża południowo – wschodnia o półkolistym kształcie oraz północno – wschodnia wieloboczna wieża z kaplicą zamkową na pierwszym piętrze. Prawdopodobnie pośrodku kurtyny południowej mieściła się pierwotnie jeszcze jedna, przypuszczalnie półkolista wieża, mieszcząca wewnątrz między innymi kuchnię. Północna strona zamku, jako najbezpieczniejsza (zwrócona w stronę rzeki) najpewniej chroniona była tylko kurtyną muru.
Wieże zachodnie wyposażono w charakterystyczne wydatne ostrogi, pełniące rolę przypór i ograniczające martwe pola ostrzału. Obie miały średnicę około 10,5 metrów, lecz usytuowane były nieregularnie, bowiem północno – zachodnią ustawiono pod kątem 40 stopni w stosunku do budynku auli. W ten sposób zamaskowano furtę, która funkcjonowała w dolnej partii wieży. Obie wieże zwieńczono (podobnie jak przyległy budynek auli) przedpiersiem posadzonym na konsolach, za którym funkcjonowała galeria obronna. Ponad nią dodatkowo wystawały wieżyczki strażnicze będące przedłużeniem klatek schodowych. Wnętrza obu wież mieściły podsklepione przyziemie oraz dwie górne kondygnacje mogące pełnić role mieszkalne, gdyż wyposażone były w kominki i latryny. Wieża południowo – wschodnia zaopatrzona została w płytki ryzalit wschodni w celu pomieszczenia latryn, lecz jej cechą charakterystyczną było wyjątkowo wysokie przedpiersie, przebite szczelinowymi otworami strzeleckimi. Podobnie jak w innych wieżach zostało ono osadzone na wystających z lica ścian wspornikach.
Budynek wielkiej auli (great hall) zajmował całą długość zachodniej kurtyny muru, pomiędzy dwoma narożnymi wieżami. Otrzymał on wymiary 25 x 8 metrów i bardzo grube mury dochodzące z trzech stron aż do 3 metrów (poza cieńszą ścianą zwróconą ku dziedzińcowi). Na poziomie pierwszego piętra mieścił ona reprezentacyjną dużą salę, przykrytą otwartą więźbą dachową i osadzoną ponad sklepionymi pomieszczeniami magazynowymi na parterze. W dużej sali znajdowała się galeria dla minstreli na południu, trzy większe okna wychodzące na zachodnią stronę i dwa kominki. Na początku XVI wieku wejście do auli poprzedzono od strony dziedzińca niedużym przedsionkiem, a w północnej części ściany wschodniej usytuowano wykusz okienny.
Kolejny budynek tzw. mniejszej auli (lesser hall), usytuowany został w narożniku północno – wschodnim dziedzińca, pomiędzy wieżą narożną, a dawną wieżą mieszkalną. Mieścił od dwie kondygnacje: sklepione przyziemie o funkcji gospodarczej oraz górną komnatę. Ta ostatnia połączona była korytarzem z kaplicą w wieży północno – wschodniej oraz z pomieszczeniem mieszkalnym dla księdza z latrynami, umieszczonym w dobudówce po stronie północnej. Sama Kaplica została przykryta sklepieniem krzyżowo – żebrowym oraz zaopatrzona w kamienną piscinę osadzoną w ścianie.
Wjazd na wewnętrzny dziedziniec prowadził przez bramę umieszczoną na południe od pierwotnej wieży z końca XII wieku, przy czym stara wieża sama pierwotnie pełniła rolę bramy posiadając w przyziemiu później zamurowany przejazd. Nowsza brama z XIII wieku nie była konstrukcją zbyt wyszukaną. Wyposażono ją jedynie w dwuskrzydłowe wrota zamykane ryglem, bronę i trzy tzw. mordownie (otwory strzeleckie w sklepieniu). Zapewne uznano takie bariery za wystarczające, tym bardziej iż od wschodu utworzony był parcham o szerokości 15 metrów z zewnętrznym murem i czworoboczny budynkiem bramnym (6 x 5,5 metra) poprzedzonym przekopem o szerokości około 6,6 metra. Obwarowania te oddzielały zamek od przedzamcza, także ufortyfikowanego kamiennym murem z wieżą bramną na wschodzie.
Stan obecny
Zamek przetrwał do czasów współczesnych w postaci dobrze zachowanej trwałej ruiny z czytelnym pełnym układem. Jedynie fragment muru południowego nie ma dziś pierwotnej wysokości. Większość zabudowań nie posiada także dachów, obecnie tylko budynek mniejszej sali jest zadaszony. Średniowieczny wygląd zamku częściowo zamazały XVI-wieczne przebudowy, zwłaszcza dodanie skrzydła północnego z wielkimi oknami w stylu renesansu elżbietańskiego. Zamek dzierżawiony i zarządzany jest przez Park Narodowy Pembrokeshire Coast, który udostępnia go turystom.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Lindsay E., The castles of Wales, London 1998.
Salter M., The castles of South-West Wales, Malvern 1996.