Historia
Gródek czy też niewielki drewniano – ziemny zamek Caer Penrhos, zbudowany miał zostać w 1110 roku przez anglo-normańskiego możnego Richarda de la Mar, który prawdopodobnie do jego budowy wykorzystał starsze obwałowania fortu z epoki żelaza. Sześć lat później jego siedzibę zająć miał walijski władca Gruffydd ap Rhys, a w 1136 roku zniszczyć Cadwaladr ap Gruffydd.
W 1149 roku brat Cadwaladra, Owain Gwynedd, przejął region Ceredigion, wykorzystując śmierć króla angielskiego Henryka III. Cadwaladr zajął miejsce po zniszczonym gródku i w tym samym miejscu zbudował nową siedzibę, przekazaną następnie swemu synowi Cadfanowi. Niedługo później, w 1150 roku, konflikty między Walijczykami doprowadziły do najazdu syna Owaina, Hywela ap Gwyddeles, który zajął gródek wraz z pobliską osadą Llanrhystud i okolicznymi ziemiami. W następnym roku sam Hywel stał się obiektem najazdu Rhysa ap Gruffudda i jego braci, którzy mieli zdobyć zamek po długim oblężeniu. Hywel zdołał jednak zbiec, następnie zgromadzić posiłki i ponownie najechać Caer Penrhos, które tym razem spalił.
Gródek najprawdopodobniej po raz drugi został odbudowany przez Rhysa, gdyż w 1158 roku zajęty został przez anglo-normańskiego możnego, Rogera de Clare, próbującego odzyskać utracony dziesięć lat wcześniej region Ceredigion. Kilka miesięcy później Rhys najechał Llanrhystud, prawdopodobnie niszcząc Caer Penrhos i inne zamki z anglo-normańskimi garnizonami. W późniejszych latach gródek nie był już wspominany w źródłach pisanych, nie został więc już odbudowany, albo był zamieszkiwany, ale utracił całkowicie znaczenie.
Architektura
Caer Penrhos wzniesiono w zachodniej części wzgórza, od północy i południa otoczonego płynącymi około 130 metrów niżej dwoma niewielkimi rzekami, Wyre Fawr i Wyre Fach, łączącymi się w dolinie po stronie zachodniej, w miejscu gdzie leżała osada Llanrhystud. Założenie składało się z głównej, mniejszej części po stronie południowej, oraz rozległego podzamcza o wydłużonej na linii północ – południe formie, przyległego do rdzenia zamku od zachodu i częściowo – północy. Podzamcze być może powstało na miejscu starszego grodziska z epoki żelaza, ponownie przystosowanego do obrony w średniowieczu.
Rdzeń gródka miał z grubsza okrągłą, czy też owalną w planie formę o średnicy około 45 metrów. Składał się z ziemnego wału na którym najpewniej umieszczona była drewniana palisada lub częstokół. Od strony zewnętrznej poprzedzał go przekop, za wyjątkiem południowego fragmentu gdzie ziemna grobla tworzyła drogę dojazdową z podzamcza do bramy. Płaski majdan gródka wypełniony był w całości zabudową drewnianą.
Podzamcze zajmowało rozległy obszar o wielkości około 1,6 ha, w planie posiadający kształt nerkowaty o wymiarach około 240 x 120 metrów. Jego obwarowania złożone z ziemnego wału poprzedzonego przekopem poprowadzone były na całym obwodzie, ale słabsze od strony zachodniej i południowej, gdzie naturalne warunki terenu w postaci stromych stoków zapewniały lepszą ochronę. Po stronie wschodniej w średniowieczu mogło funkcjonować jezioro lub bagno.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego w bardzo dobrym stanie zachowały się obwarowania ziemne zamku w postaci wału i przekopu jego głównej części oraz obwałowań rozległego podzamcza. Nie przetrwały żadne widoczne gołym okiem elementy kamienne, ani tym bardziej drewniane (mur widoczny na części podzamcza jest konstrukcją współczesną, oddzielającą pastwiska). Droga na teren gródka wiedzie z miasteczka Llanrhystud, obok pół golfowych i Penrhos Park. Znajduje się on na terenie prywatnym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davis P.R., Castles of the Welsh Princes, Talybont 2011.
Davis P.R., Towers of Defiance. The Castles & Fortifications of the Princes of Wales, Talybont 2021.
Driver T., Architecture, Regional Identity and Power in the Iron Age Landscapes of Mid Wales. The Hillforts of North Ceredigion, Oxford 2016.
Salter M., The castles of South-West Wales, Malvern 1996.