Historia
Pierwszy, drewniany jeszcze zamek prawdopodobnie został zbudowany w latach 90-tych XII wieku przez Ryszarda Fitz Pons w trakcie normańskiego podboju przygranicznych terenów Walii. Usytuowany pomiędzy rzekami Llynfi i Talgarth, miał dobre warunki do kontrolowania lokalnych szlaków handlowych, zabezpieczał też świeżo podbite ziemie.
Przebudowę zamku na budowlę murowaną rozpoczął około 1165 roku Walter de Clifford. Wiadomość o tym została zachowana, gdyż zaprószony w trakcie przebudowy ogień, spowodował upadek części kamiennej konstrukcji, która zabiła najmłodszego syna lorda, Mahela, lorda Brecon. Kolejną rozbudowę zamku przeprowadził w latach 30-tych XIII wieku wnuk Waltera, Walter III de Clifford. W 1233 roku dowodził on na zamku ponad 100 zbrojnymi, w trakcie odbywających się w Bronllys negocjacji z walijskim władcą Llywelynem ab Iorwerthem.
W kolejnych latach zamek przeszedł z Cliffordów w ręce rodziny Mortimerów, a po 1322 roku, kiedy to został zajęty przez króla Edwarda II, ostatecznie przypadł możnemu rodowi de Bohun, earlów Hereford. W 1399 roku król Henryk IV objął w posiadanie cały majątek rodu de Bohun, a zamek został dodatkowo wzmocniony przed siłami walijskich powstańców Owaina Glyndŵra, w pierwszych latach jego buntu na początku XV wieku. Później nie był już nigdy oblegany, a do końca XVI wieku, jako własność rodu Stafford, popadł w ruinę, służąc jedynie przejściowo jako więzienie.
Architektura
Pierwotny zamek był ziemno-drewnianą warownią typu motte and bailey, usytuowaną na zachodnim brzegu rzeki Afon Llynfi, w pobliżu jej zbiegu z Dulais na południu. Składał się z ziemnego kopca na którym wzniesiono główną budowlę mieszkalno – obronną oraz dwóch podzamczy: wewnętrznego o kształcie w planie trójkąta rozciągającego się o 60 metrów w stronę północną, oraz rozleglejszego podzamcza zewnętrznego.
W trakcie wymiany obwarowań z drewnianych na kamienne wzniesiony został kamienny, cylindryczny donżon o średnicy 9,8 metra i wysokości około 16 metrów. Droga do niego prowadziła przez podzamcze i po drewnianych zewnętrznych schodach oraz przez zamykane na rygiel drzwi, na poziom pierwszego piętra, umieszczonego na wysokości 4 metrów, ponad poszerzającym dolną część wieży cokołem, zwieńczonym dookolnym wałkiem. Mieścił się tam rodzaj sieni wejściowej o średnicy 5,2 metra, oświetlanej przez dwa okna z bocznymi siedziskami i zwieńczonej początkowo, podobnie jak inne kondygnacje, drewnianym stropem. Dostęp do najniższej kondygnacji zapewniały z pierwszego piętra schody, lecz ostatnie 3 metry trzeba było pokonać po drabinie. Było to ciemne, doświetlone tylko pojedynczym otworem szczelinowym pomieszczenie, służące zapewne jako spiżarnia. Początkowo przykryte było drewnianym stropem, w połowie XIV wieku wymienionym na kamienne sklepienie kopułowe. Do reprezentacyjnego drugiego piętra, przekształconego w XIV wieku, prowadziła klatka schodowa osadzona w grubości muru, której bieg zaczynał się i kończył we wnękach okiennych. Drugie piętro ogrzewane było kominkiem i oświetlane przez dwa okna. Trzecie piętro zajmowane było przez prywatną komnatę mieszkalną lorda. Zostało ono gruntownie przebudowane w XIV wieku, wtedy też utworzono trzy okna zwieńczone pięcioliściami i flankowane kamiennymi siedziskami we wnękach, a w pomieszczeniu zainstalowano kominek i latrynę. Szczyt donżonu prawdopodobnie posiadał dookolną galerię obronną chronioną krenelażem z otworami strzelczymi w merlonach, umieszczoną wokół stożkowatego hełmu.
Dzięki XVIII-wiecznym rycinom wiadomo, iż zamek posiadał na przedzamczu prostokątny w planie, murowany, co najmniej trzykondygnacyjny budynek wielkiej auli (great hall). Budynek ten zwieńczony był przedpiersiem osadzonym na wystających z lica muru wspornikach, a zapewne także krenelażem.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego z zamku zachował się cylindryczny donżon o prawie pełnej wysokości, usytuowany na ziemnym kopcu. Relikty prostokątnego budynku na przedzamczu wtopione są zapewne we współczesną budowlę, która się tam dziś mieści. Zamek znajduje się pod opieką Cadw, ramienia walijskiej agendy rządowej odpowiedzialnej za zabytki i jest otwarty dla zwiedzających od kwietnia do października.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Lindsay E., The castles of Wales, London 1998.
Pettifer A., Welsh castles, Woodbridge 2000.
Salter M., The castles of Mid Wales, Malvern 2001.