Historia
Kościół św. Cadwaladra w Bishton prawdopodobnie zbudowany został na przełomie XIII i XIV wieku, natomiast w XV wieku został powiększony o wieżę. Służył jako świątynia parafialna, ale i obsługiwał mieszkańców pobliskiego dworu biskupiego (w 1391 roku miał w nim umrzeć podczas epidemii biskup John Pascall). W 1760 roku konieczne było przeprowadzenie prac naprawczych po tym, gdy część wieży runęła na nawę. Gruntowną wiktoriańską renowację kościoła przeprowadził w 1887 roku architekt John Prichard, który wymienił w nawie i prezbiterium posadzki, więźbę dachową, część okien i większość wyposażenia. W okresie tym dobudowana została także kruchta.
Architektura
Średniowieczny kościół w Bishton składał się z pojedynczej wczesnogotyckiej nawy na planie prostokąta, nieco węższego, niższego i zdecydowanie krótszego prezbiterium oraz z późnogotyckiej wieży o czworobocznej podstawie niewiele węższej od nawy. Z narożnika północno – wschodniego tej ostatniej wysunięto ryzalitowo wieżyczkę komunikacyjną, zaś elewacje przedzielono horyzontalnie gzymsami kordonowymi. Zwieńczanie wieży otrzymało formę typową dla późnośredniowiecznych kościołów walijskich, mianowicie utworzono blankowane przedpiersie, choć osadzono je na ciągłym uskoku, a nie na częściej spotykanych wspornikach. Zewnętrzne elewacje nawy i prezbiterium były gładkie, nie podzielone przyporami ani pilastrami.
Początkowo kościół oświetlały w przeważającej większości średniej wielkości okna zamknięte trójliśćmi, niekiedy, jak w ścianie południowej prezbiterium, umieszczone parami, obok siebie. Wielkością i dekoracyjnością wyróżniać się mogło okno wschodnie w prezbiterium. Późniejszą wieżę na najwyższej kondygnacji dzwonnej otworzono na każdą stronę świata dużymi oknami ostrołucznymi, dzielonymi laskowaniem na dwa prześwity zwieńczone pięcioliśćmi, trójliśćmi i łukami w ośle grzbiety. W przyziemiu wieży w XV wieku od zachodu osadzono profilowany portal, podobnie jak w oknach powyżej z gzymsem kapnikowym nad ostrołuczną archiwoltą. Wcześniej głównym wejściem do kościoła był ostrołuczny, profilowany na całej wysokości portal północy nawy.
Wnętrze kościoła najpewniej przykryte było otwartą więźbą dachową, a nawę od prezbiterium oddzielała ostrołucznie zamknięta arkada tęczy. Być może miała ona oryginalnie na całej wysokości gładką formę z uskokiem od strony nawy. Ozdabiały ją cztery ludzkie głowy (mnicha, zakonnicy, mężczyzny i kobiety), po dwie od strony nawy i dwie od strony prezbiterium. Po południowej stronie arkady osadzono profilowaną wnękę ścienną z zamknięciem w ośli grzbiet wypełnionym trójlistnym maswerkiem.
Stan obecny
Kościół zachował pierwotny układ przestrzenny, zniekształcony jedynie nieco nowożytną kruchtą po stronie północnej. Spośród średniowiecznych detali architektonicznych zachowało się XIV-wieczne okno północne w nawie, trzy XIII lub XIV-wieczne okna południowe i jedno północne w prezbiterium oraz cztery okna XV-wieczne na najwyższej kondygnacji wieży. Oryginalny jest portal wejściowy w kruchcie, pozostałe natomiast okna i portale zostały wymienione lub przebite w XIX wieku. Przetrwała także wewnątrz kościoła XIV-wieczna chrzcielnica, XV-wieczna kropielnica i ozdobna wnęka we wschodniej ścianie nawy. Nie ma pewności co do arkady tęczy, wydaje się jednak, iż obecna jest rekonstrukcją utworzoną z elementów oryginalnego łuku, między innymi przy wykorzystaniu czterech rzeźbionych głów ludzkich.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.