Historia
Kościół NMP i św. Mikołaja wybudowany został około 1330 roku, by służyć przyzamkowej osadzie i robotnikom pracującym przy budowanym od końca XIII wieku zamku. Na początku XVI wieku kościół został przebudowany w stylistyce późnogotyckiej, przy czym prace prowadzono wówczas zwłaszcza nad prezbiterium. Kolejne, nowożytne już modyfikacje wprowadzano na początku XVII stulecia, kiedy to wymieniono część okien, oraz w pierwszej połowie XIX wieku, gdy wzniesiono nową zakrystię na miejscu starej, przebudowano kruchtę i górną część wieży. Ostatnia gruntowna renowacja kościoła miała miejsce w 1902 roku, kiedy to odnowiono dachy, po raz kolejny wymieniono część okien i przede wszystkim zastąpiono wyposażenie budowli nowym, usuwając jednoczenie nowożytne empory.
Architektura
Kościół otrzymał formę budowli orientowanej względem stron świata, składającej się z trójnawowego, czteroprzęsłowego korpusu o nawie głównej wyższej niż nawy boczne, trójprzęsłowego prezbiterium na planie prostokąta o szerokości równej nawie głównej i czworobocznej wieży po stronie zachodniej, również tej samej szerokości co nawa główna. Dodatkowo południowe wejście do kościoła na wysokości drugiego przęsła od zachodu poprzedzono kruchtą, a po północnej stronie prezbiterium usytuowano zakrystię. Całość kościoła poza kruchtą (oraz prawdopodobnie zakrystią) wzmocniono zewnętrznymi przyporami, w narożnikach umieszczonymi prostopadle do siebie, za wyjątkiem jednej ukośnej przypory przy prezbiterium. Oświetlenie naw bocznych pierwotnie zapewniały ostrołuczne okna dwudzielne z trójlistnymi maswerkami, natomiast nawy głównej okna okrągłe, wypełnione czwórliśćmi. Poza wspomnianym portalem południowym wejście do wnętrza prowadziło umieszczonym po przeciwnej stronie (w nawie północnej) sfazowanym, ostrołucznym portalem z archiwoltą utworzoną przez ostrołuczny wałek.
Na początku XVI wieku podwyższone zostały mury naw bocznych, które podobnie jak ściany obwodowe prezbiterium i nawy głównej oraz wieży zwieńczono modnym wówczas ozdobnym krenelażem. Dodatkowo narożniki wieży i prezbiterium oraz przypory w miejscach rozdzielających przęsła tego ostatniego, zwieńczono sterczynami zdobionymi żabkami. Wstawione zostały wówczas także nowe okna, na czele z dużym oknem wschodnim prezbiterium, wypełnionym kunsztownym pięciodzielnym maswerkiem w stylu angielskiego gotyku wertykalnego oraz czwórdzielnymi oknami wschodnimi naw bocznych, zamkniętymi łukami odcinkowymi i profilowanymi archiwoltami, pierwotnie osadzonymi na wspornikach z których jeden otrzymał formę ludzkiej głowy.
Wewnątrz korpus na nawy podzielony został ostrołucznymi, profilowanymi arkadami, opartymi na ośmiobocznych w przekroju filarach. Ich niskie kapitele otrzymały podobne do arkad profilowanie, zastosowane także w arkadzie tęczy oddzielającej nawę od prezbiterium. Ta ostatnia utworzona została w XIV wieku jako niska, co wskazywałoby na podwyższenie murów nawy głównej w okresie późnego średniowiecza. Nawę główną przykryto otwartą więźbą dachową, opartą na kamiennych konsolach, z profilowanymi jętkami dekorowanymi malowanymi zwornikami. Pomieszczenie pod wieżą nie zostało otwarte arkadą, lecz w ścianie przepruto pojedynczy portal.
Stan obecny
Kościół w Beaumaris jest obecnie jedną z najlepiej zachowanych na terenie Walii świątyń późnośredniowiecznych. Choć nie uniknął przekształceń nowożytnych (górna partia wieży, niektóre czworoboczne, trójdzielne okna korpusu, przebudowana zakrystia, okna prezbiterium ponad zakrystią, więźba dachowa naw bocznych), to jednak oprócz samej bryły i pierwotnego układu, przetrwała w nim znaczna ilość późnogotyckich detali architektonicznych. Spośród wyposażenia warte uwagi są drewniane, rzeźbione stalle z początku XVI wieku, prawdopodobnie przeniesione z klasztoru Llanfaes oraz liczne późnośredniowieczne nagrobki (najstarszym jest pochówek księżnej Joanny, żony Llewelyna ap Gruffydda, zmarłej w 1231 roku).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Anglesey, London 1937.