Historia
Grobowiec zwany Barclodiad y Gawres zbudowany został około 3000-2500 rok p.n.e. Służył on jako plemienne miejsce pochówku i religijnych zgromadzeń miejscowej wczesnorolniczej społeczności, funkcjonując przez kilka pokoleń. Kres jego użytkowania nastąpił wraz z nadejściem epoki brązu. W trakcie badań archeologicznych wewnątrz odkryto dwa męskie pochówki ciałopalne, a w centralnej komorze ślady po ognisku i resztki pożywienia. Znaczenie przeprowadzanych ceremonii pozostaje nieznane. Grobowiec został odkryty i przebadany w latach 50-tych XX wieku, kiedy to zrekonstruowano jego ziemną kopułę. W okresie nowożytnym nadano mu nazwę Barclodiad y Gawres, co w języku polskim oznacza „fartuch olbrzyma” i wywodzi się z lokalnej tradycji.
Architektura
Barclodiad y Gawres usytuowany został na skalistym, najwyższym punkcie przybrzeżnego cypla Mynydd Cnwc. Otrzymał formę grobowca krzyżowo – korytarzowego, z pojedynczym centralnym przejściem prowadzącym z zewnątrz od północy do nieregularnej, centralnej komory. Z niej poprowadzono trzy kolejne odgałęzienia do pomniejszych komór, nadających całości w planie kształt krzyża. Zachodnia komora posiadała mniejszy aneks w którym odkryto spalone pozostałości dwóch mężczyzn. Także dwie pozostałe komory rozgałęziające się ze środkowego pomieszczenia, służyły do składowania skremowanych szczątków. Dość nietypowe, ale niekiedy spotykane, było umieszczenie wejścia od północy, a nie od strony wschodzącego słońca.
Komory grobowe i korytarze wsparto na parudziesięciu dużych kamieniach eratycznych, ustawianych dłuższymi bokami w pionie oraz wąskimi bokami ściśle przy sobie. Kolejne kamienie o kształcie szerokich płyt używane były do zadaszenia korytarzy i bocznych komór. Centralne pomieszczenie było większe, dlatego przykryto je kamiennym stropem osadzonym na wspornikowo ułożonych kamieniach (każdy kolejny kamień nachodził na niżej położony, aż do momentu gdy środkową część można było zamknąć pojedynczym kamieniem).
Kamienie tworzące ściany i stropy nie były poddawane obróbce (budowla została wzniesiona przed wynalezieniem metalowych narzędzi), a jedynie dobierane ze względu na rozmiary i kształty. Część z nich została natomiast udekorowana. Trzy kamienie w korytarzu oraz końcowe kamienie w komorze zachodniej i wschodniej pokryte zostały wyrytymi rysunkami w formie zygzaków, spiral i rombów. Nie przedstawiały one konkretnych rzeczy, raczej miały znaczenie symboliczne. Być może w abstrakcyjny sposób odnosiły się do przemijającego czasu lub kultu przodków.
Cała komora grobowa wraz z korytarzem wejściowym pierwotnie przykryta była kamienno – ziemnym kopcem (ang. cairn) o średnicy 27 metrów i wysokości co najmniej 1,8 metra. W planie miał on kształt zbliżony do koła, z niewielkim rozwarciem po stronie północnej, w miejscu gdzie wejście wiodło do komory grobowej. Podstawa kopca mogła być oblicowana większymi kamieniami, niż te które użyto w wyższych i głębszych partiach kurhanu.
Stan obecny
Barclodiad y Gawres jest dziś jednym z największych zachowanych neolitycznych miejsc pochówku na terenie Walii. Dzięki przeprowadzonym w XX wieku pracom rekonstrukcyjnym jest obecnie znakomitym przykładem neolitycznego, przykrytego kopcem grobowca korytarzowego, choć sklepienie jego komory wzmocnione zostało cementową wylewką. Uwagę warto zwrócić zwłaszcza na pięć kamieni dekorowanych rytami (na tyłach komory wschodniej, w korytarzu przy wejściu do grobowca, w komorze zachodniej, przy wejściu do centralnej komory). Zabytkową budowlą opiekuje się dziś walijska organizacja dziedzictwa Cadw, udostępniająca go do zwiedzania również od wewnątrz, od kwietnia do października w weekendy i święta. Do zwiedzania wnętrza potrzebna jest latarka.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
Haslam R., Orbach J., Voelcker A., The buildings of Wales, Gwynedd, London 2009.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Anglesey, London 1937.