Historia
Budowę zamku Aberystwyth (pierwotnie znanym pod nazwą Llanbadarn) rozpoczęto z inicjatywy angielskiego króla Edward I w 1277 roku. Jego koszt wyniósł ponad 4300 funtów (cena porównywalna do poniesionej przy budowie zamków Flint i Rhuddlan). Mimo iż warownię ukończono dopiero w 1289 roku, to jednak główne prace przeprowadzono w pierwsze trzy lata. W 1282 roku nieukończony zamek został zdobyty i spalony wraz z miastem przez Walijczyków. Natomiast już w 1294 roku, podczas buntu Madoga ap Llywelyna, wytrzymał kolejne walijskie oblężenie, głównie dzięki swemu nadmorskiemu położeniu, pozwalającemu dostarczać do zamku zaopatrzenie.
W połowie XIV wieku zamek Aberystwyth był w złym stanie. Szczególnie zrujnowana była główna brama, mosty zwodzone, sala królewska, długa komnata, kuchnia i przedzamcze. Wykorzystał to Owain Glyndŵr, który w 1404 roku zdobył warownię w trakcie walijskiego powstania. W 1406 roku Owain odparł angielskie oblężenie prowadzone przez księcia Henryka, przyszłego angielskiego króla Henryk V, lecz w drugim oblężeniu dwa lata później, Henryk odzyskał zamek dzięki użyciu ciężkich dział.
W 1637 roku na zamku urządzono królewską mennicę w której produkowano srebrne szylingi. W parę lat później w trakcie angielskiej wojny domowej obsadzony był przez rojalistów, co spowodowało atak wojsk parlamentu w 1646 roku, a w konsekwencji jego wysadzenie i zniszczenie. To, co przetrwało, niestety wykorzystane było w kolejnych latach jako źródło darmowego kamienia budowlanego dla rozwijającego się miasta.
Architektura
Zamek usytuowany został na miejscu z natury obronnym, w pobliżu wybrzeża morskiego, na północ od ujścia rzeki Rheidol, której nurt wraz z linią brzegową tworzył nieduży cypel. Zbudowany został na planie rombu złożonego z podwójnego obwodu murów obronnych, przy czym drugą kurtynę po najbezpieczniej stronie południowo – zachodniej, wzniesiono dopiero w trakcie odbudowy po 1282 roku.
Wjazd do zamku możliwy był od wschodu, z terenu miasta, poprzez dwie bramy zaopatrzone po dwie baszty w kształcie litery D, flankujące środkowe przejazdy pomiędzy nimi. Główna wewnętrzna brama wschodnia, podobnie jak w Harlech, od strony dziedzińca posiadała dwie cylindryczne wieżyczki, mieszczące spiralne klatki schodowe. Dodatkowa, mniejsza, ale także dwubasztowa brama, zlokalizowana została w zewnętrznej kurtynie muru od strony północno – zachodniej. Skierowana była ona na małą zatoczkę, w której być może znajdowała się przystań. Po przebyciu tej bamy, z terenu międzymurza mała furta, osadzona w półkolistej baszcie, wiodła na teren głównego dziedzińca. Prawdopodobnie w okresie późnego średniowiecza zewnętrzna brama wschodnia otrzymała przedbramie, usytuowane po zewnętrznej stronie przekopu, który zabezpieczał zamkowy cypel.
Mury zamku wzmocnione zostały basztami w każdym rogu, a dodatkowo kurtyna północno – zachodnia i południowo – zachodnia wewnętrznego obwodu, zaopatrzona była pośrodku w półcylindryczne baszty. Zabudowania mieszkalne i gospodarcze przylegały do wewnętrznego lica murów zamku, z pewnością też komnaty mieszkalne wypełniały masywną wewnętrzną bramę wschodnią. Warownia sprzężona była z miejskimi murami obronnymi, otaczającymi ulokowane na wschód od zamku Aberystwyth.
Stan obecny
Do czasów współczesnych w najlepszym stanie zachował się zewnętrzny obwód murów obronnych z północną i południową basztą narożną. W formie daleko posuniętej ruiny znajduje się wewnętrzna, wschodnia brama, a z wewnętrznego obwodu obwarowań zachowała się praktycznie jedynie baszta zachodnia, obecnie najbardziej charakterystyczny element zamku. Całość założenia jest czytelna dzięki zachowaniu partii fundamentowych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Gravett C., The Castles of Edward I in Wales 1277-1307, Oxford 2007.
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Lindsay E., The castles of Wales, London 1998.
Taylor A. J., The Welsh castles of Edward I, London 1986.