Historia
Wieża mieszkalna zbudowana została w XVI wieku z fundacji Jamesa Pringle z Whytbank, prawdopodobnie na miejscu starszej siedziby z XV wieku. Wzniesiono ją na terenie królewskiego lasu Ettrick, którego część Pringlowie posiadali na zasadzie własności dziedzicznej. Whytbank pełniło funkcje rezydencjonalne przypuszczalnie do późnych lat XVIII wieku. Opuszczone na rzecz nowszej rezydencji szybko popadło w ruinę.
Architektura
Wieżę zbudowano na wschodnim stoku wzgórza Knowes Hill, opadającemu na południowym – zachodzie ku niewielkiemu ale silnie meandrującemu dopływowi rzeki Tweed. Założono ją na planie prostokąta o wymiarach 11,5 x 7,6 metra z dłuższymi ścianami na linii południowy – zachód, północny – wschód. Otrzymała cztery kondygnacje zakończone co najmniej w jednym narożniku osadzaną na rzędzie konsol wieżyczką. Przypuszczać można, iż wzorem innych tego typu budowli przyziemie pełniło funkcje gospodarcze, pierwsze piętro reprezentacyjne, a drugie i trzecie wypełnione było prywatnymi komnatami mieszkalnymi. Ponad nimi znajdować się musiało jeszcze poddasze. Wiadomo, iż górne pomieszczenia ogrzewane były kominkami i wyposażone w ścienne półki. Zapewne miały też dostęp do latryn z ujściami skierowanymi na północ.
Od południa wieża sąsiadowała z grubsza trójkątnym dziedzińcem (25,9 x 18,3 metra) wyznaczonym przez zabudowania i kurtyny muru. Brama do niego wiodła od południa, znajdowała się prawie na osi wieży mieszkalnej, usytuowanej w stosunku do niej pod kątem. Wskazywałoby to na przekształcenia zabudowań dziedzińca, które pierwotnie mogły być rozmieszczone bardziej symetrycznie wokół wieży. Od południowego – zachodu połączona była ona krótką kurtyną z prostokątnym w planie budynkiem o wymiarach 11,6 x 6,6 metra. Przypuszczalnie była to stajnia lub budynek gospodarczy na wóz.
Całą wschodnią część dziedzińca wypełniał podłużny, dwukondygnacyjny budynek wielkości 27,4 x 7 metrów. Wnętrze jego przyziemia podzielono na cztery pomieszczenia: dwa większe i dwa mniejsze, ułożone naprzemiennie. Skrajne południowe mieściło sklepioną kolebkowo kuchnię z obszernym paleniskiem w ścianie szczytowej. Pozostałe izby na północy musiały pełnić funkcje gospodarcze (spiżarnie), natomiast na piętrze przypuszczalnie znajdowała się aula (hall) i dodatkowe komnaty mieszkalne. Na wschód od dziedzińca i zabudowań ciągnęły się ziemne tarasy wyznaczone przez długie mury oporowe, niegdyś wypełnione sadami i ogrodami. Po południowej zaś stronie Whytbank funkcjonowała osada o średniowiecznych korzeniach.
Stan obecny
W XX wieku wieża znajdowała się w stanie zaawansowanej ruiny, podobnie jak otaczające ją zabudowania. Posiadała tylko jeden narożny fragment sięgający wysokości 12 metrów i konsol narożnej wieżyczki, reszta zaś miała ściany maksymalnie do poziomu górnych partii przyziemia. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych przeprowadzono całkowitą odbudowę wieży, tak że jest ona dziś w pełni funkcjonalna, choć obecnie niezamieszkiwana. Zdecydowano się na przykrycie jej dachem dwuspadowym widocznym na XIX-wiecznej rycinie, zachowując oryginalny narożnik z konsolami wtopiony w odbudowane mury. Układ okien pięter elewacji wejściowej porównując z dawnymi rycinami jest przypadkowy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 4, Edinburgh 1892.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, An Inventory of the Ancient and Historical Monuments of Selkirkshire with the fifteenth report of the commission, Edinburgh 1957.