Historia
Drewniano – ziemny zamek w Wark nad rzeką Tweed zbudowany został na początku XII wieku z inicjatywy Waltera Espec, za zgodą angielskiego króla Henryka I. Po praz pierwszy odnotowany został w źródłach pisanych w 1136 roku, lecz już dwa lata później został zniszczony przez Szkotów króla Dawida, który wykorzystał ciężką sytuację u swego południowego sąsiada targanego wojną domową pomiędzy Stefanem i Matyldą. Odbudowę przeprowadzono po uspokojeniu sytuacji wewnętrznej w czasach Henryka II, w 1157 roku.
Kolejne zniszczenia pograniczny zamek odniósł w 1216 roku, w trakcie wojny baronów z królem Janem. Carham należało wówczas od od początku XIII wieku do sir Roberta de Ros, który poparł postulaty Magna Carta. Z tego powodu jego siedziba stała się jednym z celów wojsk królewskich. Po zakończeniu konfliktu zamek został odbudowany około połowy XIII wieku, w czasach króla Henryka III, wtedy też Robertowi udało się odwołać konfiskatę poczynioną przez poprzedniego władcę. Być może właśnie w trakcie tamtej odbudowy wprowadzono na zamku pierwsze elementy murowane.
Pod koniec XIII wieku strategicznie usytuowany zamek był często wykorzystywany w trakcie królewskich wypraw Edwarda I do Szkocji, zaś na początku XIV wieku przez Edwarda II. Prawdopodobnie budowla poniosła bliżej nieznane szkody w czasie walk po odzyskaniu przez Szkotów inicjatywy po wielkim zwycięstwie pod Bannockburn w 1314 roku. Miał się znajdować w złym stanie w 1329 roku, gdy przekazany został Williamowi Montagu, earlowi Salisbury, choć w 1342 roku udało się go obronić przed szkockim atakiem. Sztuka ta nie udała się już w 1399 roku, kiedy to Szkoci wykorzystali zmianę na angielskim tronie po przejęciu władzy przez Henryka IV. Odbudowę przeprowadzić musieli członkowie rodu Grey, od 1398 roku posiadacze Wark on Tweed.
W XV wieku zamek prawdopodobnie zdobywany był tylko dwa razy, w 1419 roku zaskakującym atakiem Williama Haliburtona przy wykorzystaniu lin i haków, oraz w 1460 roku, gdy król Jakub drugi zaangażował się w wojnę dwóch róż po stronie Lancasterów. Następnie w 1513 roku Jakub IV w sojuszu z Francją wypowiedział wojnę Henrykowi VIII. Na Wark najechał w drodze na pole bitwy pod Flodden, jednej z największych klęsk w historii szkockiego oręża. Odbity przez Anglików, zamek musiał zostać szybko naprawiony, gdyż już w 1517 roku opisywano go jako funkcjonalny, mogący pomieścić na podzamczu aż 140 żołnierzy wraz z końmi. Kolejne prace modernizacyjne prowadzono także w następnych latach. W ich wyniku przebudowany miał zostać stary donżon, przystosowany do użycia broni palnej. W takiej formie służył aż do końca XVI wieku. Gdy w 1603 roku Szkocja i Anglia zawarły unię personalną znaczenie zamku drastycznie spadło. Do lat 40-tych XVII wieku popadł on w ruinę, szybko rozebraną w celu pozyskania materiałów budowlanych.
Architektura
Zamek wzniesiono na południowym brzegu szerokiego koryta rzeki Tweed. Na znajdującym się tam niedużym wywyższeniu terenu, w postaci zbliżonego do koła kopca o skalistych skarpach, zbudowano obwód muru obronnego poprowadzonego wzdłuż krawędzi stoków, wewnątrz którego znalazł się nietypowy donżon na planie sześcioboku. Wieża ta miała pięć kondygnacji wysokości, z których pod koniec średniowiecza cztery miały być podsklepione, a jedna przykryta drewnianym stropem.
Mur obwodowy donżonu połączony był z dwoma kurtynami, które po stronie wschodniej wydzielały podłużne podzamcze. Jego długa na około 300 metrów przestrzeń podzielona była poprzeczną ścianą na dwa dziedzińce: wewnętrzny i zewnętrzny. Wewnętrzny połączony był długą szyją z donżonem. Szyję tą poprowadzono wzdłuż południowej kurtyny muru obronnego, gdzie łagodnym łukiem schodziła z kopca na niżej położone podzamcze, aż do linii muru poprzecznego. Większy dziedziniec zewnętrzy bramę zewnętrzną posiadał po stronie wschodniej. Przypuszczalnie składała się ona z dwóch baszt flankujących środkowy przejazd bramny. Ponadto po stronie północnej znajdowała się mniejsza furta wychodząca nad rzekę.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Na ziemnym kocu zamku górnego widoczne są jedynie niewielkie relikty murów (głównie po stronie zachodniej), na dawnym podzamczu zaś stoją nowożytne zabudowania. Niewielkie pozostałości zamku przetrwały jeszcze od strony rzeki.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Carlton R., Wark-on-Tweed Castle: Access and Community, „Archaeology in Northumberland”, vol. 21, 2013.
Strona internetowa maybole.org, Reconstruction of Wark Castle.