Historia
Zamek Turnberry najprawdopodobniej wzniesiony został w XIII wieku jako własność earlów Carrick, na ziemiach należących wcześniej do lordów Galloway. W 1271 roku na skutek koligacji małżeńskich przeszedł na własność Roberta de Bruce z Annandale, dzięki czemu uzyskał on tytuł earla Carrick. Jego najstarszym synem ze związku z Marjorie był kolejny Robert, późniejszy król Robert I Bruce, według tradycji urodzony na zamku Turnberry. Pod koniec XIII wieku był on uwikłany w wojnę z Anglią (tzw. pierwsza wojna o szkocką niepodległość), w trakcie której zamek miał ulec spaleniu. Po koronacji w 1306 roku Robert I w następnym roku podjął próbę odbicia Turnberry, w międzyczasie odbudowanego i obsadzonego przez Anglików. Nie zakończyła się ona co prawda natychmiastowym sukcesem, ale zmusiła angielski garnizon do wycofania. Kilka lat później Robert zarządził zburzenie zamku, podobnie jak wielu innych szkockich warowni, by nie stały się one punktem oparcia dla ewentualnych przyszłych najazdów angielskich. Przypuszczalnie w dalszej części XIV wieku Turnberry zostało przynajmniej częściowo odbudowane i wykorzystywane aż do ostatecznego porzucenia pod koniec tamtego stulecia.
Architektura
Zamek wybudowany został na skalistym, poszarpanym cyplu nad wodami zatoki Firth of Clyde. Cypel ten od południa odcięty został przekopem, który zabezpieczał jedyną lądową drogę do zamku. Alternatywnym sposobem dostania się do jego wnętrza była droga morska, zamek bowiem posadowiony był na wyjątkowo nierównym terenie tworzącym niewielkie zatoczki mogące pełnić role przystani. Najdogodniejsza z nich znajdowała się w północnej części założenia. Została ona otoczona murami nad którymi założono wysokie sklepienie, pełniąc rolę bezpiecznej osłony dla łodzi, zamykanej opuszczaną do wody broną. Znajdujący się w pobliżu kolejny jar między skałami, usytuowany po stronie północno – zachodniej, mógł pełnić podobną rolę.
Przestrzeń zamku wyznaczona została przez kamienny mur obronny poprowadzony wzdłuż krawędzi cypla. Przypuszczalnie od strony czołowej (południowej) wyposażony był on w wieżę lub budynek bramny, który musiał być zaopatrzony w zwodzony most przerzucany ponad przekopem. Od wschodu w narożniku prawdopodobnie znajdowała się duża, zaoblona wieża. Chroniła ona drogę dojazdową i bramę, a zarazem umieszczony za nią budynek mieszkalny. Ten ostatni wzniesiony był dokładnie nad główna zatoczką, byłyby więc jego pomieszczenia bezpośrednio połączone z zejściem do łodzi.
Po południowej stronie głównej części zamku znajdowało się podzamcze, częściowo zajmujące teren kolejnego nadmorskiego cypla, usytuowanego dłuższymi bokami na linii wschód – zachód, z bramą skierowaną ku lądowi po stronie wschodniej (wjazd do głównej części zamku wymagał więc po przekroczeniu bramy podzamcza skrętu w prawo, ku północy). Zabudowania i obwarowania podzamcza co najmniej w części były murowane.
Stan obecny
Zamek zachował się do dnia dzisiejszego jedynie w stanie szczątkowym. Relikty kamiennych murów pośród nierównego, skalistego i poszarpanego terenu najlepiej widoczne są od strony wybrzeża, gdzie dojrzeć można między innymi pozostałości wewnętrznej przystani. Teren ten nie jest zabezpieczony i przystosowany do zwiedzania więc warto zachować ostrożność. Po stronie południowej, na terenie dawnego podzamcza znajduje się obecnie współczesna latarnia morska.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.