Historia
Wieża mieszkalna Thomaston według tradycji wybudowana miała zostać przez bratanka króla Roberta I Bruce, i choć na przełomie XIII i XIV wieku faktycznie posiadał on miejscowe dobra, to w rzeczywistości jednak budowla powstała na początku wieku XVI. Prace budowlane najpewniej związane były z przejęciem Thomaston przez rodzinę Corry z Kelwood, którzy wystawili dla siebie nową siedzibę mieszkalną. Ich najstarszy przywilej (charter) dla miejscowych dóbr poświadczony został przez Jakuba IV w 1507 roku. Kolejne pokolenia rodziny Corry zamieszkiwały w Thomaston do połowy XVII wieku, kiedy to wieża przeszła, zapewne na drodze małżeństwa, na McIlvainów z Grimmet. Ci pozostali miejscowymi dziedzicami do połowy XVIII stulecia, sama wieża zaś zamieszkiwana była przez ostatnich właścicieli do początku XIX wieku.
Architektura
Wieżę wzniesiono na planie litery L z niedużym, czworobocznym ryzalitem mieszczącym klatkę schodową, wciśniętym w kąt między dwoma skrzydłami. Większe ze skrzydeł otrzymało w planie wymiary 18,3 x 8,5 metra, mniejsze zaś 6,7 x 6,1 metra. Od południa z wieżą sąsiadował dziedziniec z zabudową gospodarczą i pomocniczą biegnącą ku południowi, dostawioną do południowej ściany skrzydła południowo – wschodniego. Z tego powodu, a także z racji usytuowania traktu i drogi dojazdowej do Thomaston po wschodniej stronie zabudowań, wejście do wieży utworzono w nietypowym korytarzu bramnym przeprutym przez południowo – wschodnie skrzydło, zaczynającym się półkolistym portalem zaraz przy ryzalicie.
Przyziemie budowli zajmowane było przez cztery sklepione kolebkowo komory umieszczone w większym skrzydle północno – zachodnim oraz jedną w skrzydle południowo – wschodnim, gdzie funkcjonował także wspomniany korytarz bramny. Jedna z komór zapewne pełniła rolę kuchni, pozostałe natomiast musiały być spiżarniami, magazynami, piwniczkami na wino itp.
Pierwsze piętro głównego skrzydła podzielone zostało na dużą komnatę reprezentacyjną (aulę) oraz mniejszą komnatę prywatną, natomiast w skrzydle południowo – wschodnim umieszczono sypialnię. Komunikację tych pomieszczeń z pozostałymi kondygnacjami zapewniała spiralna klatka schodowa w ryzalicie pomiędzy skrzydłami, a także prosty bieg schodów umieszczonych w grubości muru południowego większego skrzydła, które służyły do szybszego zejścia z auli do spiżarni po trunki. Ponadto pierwsze piętro w grubości murów mieściło co najmniej dwie małe komory, a w ścianach utworzono ogrzewające pomieszczenia kominki.
Najwyższa kondygnacja wieży zajmowana była przez szereg komnat prywatnych, o mieszkalnym charakterze. Powyżej znajdowało się jeszcze typowe dla szkockich wież mieszkalnych poddasze, które obiegała otwarta galeria obronna, zapewne zabezpieczona przedpiersiem z krenelażem i narożnymi, obłymi, nie zadaszonymi bartyzanami. Zarówno przedpiersie jak i bartyzany osadzono na uskokowym, wysuniętym przed elewacje gzymsie.
Stan obecny
Thomaston jest dziś opuszczoną i zaniedbaną ruiną, której liczne pęknięcia murów wskazują na potrzebę pilnych prac renowacyjnych. Ściany obwodowe przetrwały jak dotąd w całości do poziomu dolnych partii przedpiersia, za wyjątkiem kilku większych wyrw w miejscach otworów okiennych i drzwiowych. Wnętrze jest pozbawione podziałów kondygnacyjnych, zarośnięte krzakami, zagruzowane i niedostępne, a także oczywiście niezadaszone. Z zabytkiem sąsiadują dziś współczesne, prywatne zabudowania gospodarcze.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.