Historia
Baronia Avondale od XII wieku należała do rodu Flemingów z Biggar, choć nie wiadomo czy wznieśli oni jakąś siedzibę w Strathaven. W XIII stuleciu baronia przeszła na rodzinę Baird, która posiadała ją do końca okresu pierwszej wojny o szkocką niepodległość. Przypuszcza się, iż około połowy tamtego stulecia wznieśli oni w Strathaven pierwszą budowlę mieszkalno – obronną.
W 1370 roku Avondale podarowane zostało earlom Douglas, co przyczyniło się do zniszczenia zamku w 1455 roku w trakcie konfliktu rodu z królem Jakubem II. Po skonfiskowaniu dóbr przez władcę, Avondale otrzymał kuzyn króla, sir Andrew Stewart, późniejszy pierwszy lord Avondale. Do końca XV wieku odbudował on i jednocześnie przebudował zamek.
W okresie panowania Jakuba V, w 1534 roku, drugi lord Avondale odsprzedał baronię rodzinie Hamiltonów z Finnart, którzy prawdopodobnie przeprowadzili nowożytne modyfikacje w swej nowej siedzibie. Zamek pełnił funkcje mieszkalne do 1716 roku, kiedy to zmarła lady Anna Hamilton, ostatnia dziedziczka miejscowych dóbr. W 1737 roku budowlę uszkodziło uderzenie pioruna, a do jej ostatecznej ruiny przyczyniła się okoliczna ludność, która rozebrała opuszczony zamek w celu pozyskania taniego materiału budowlanego.
Architektura
Zamek Avondale wzniesiono na wysokim wzgórzu o stromych stokach praktycznie z każdej strony, w zakolu strumienia Powmillan Burn, dopływu rzeki Avon. Jego głównym elementem był prostokątny w planie budynek o wymiarach 21,3 x 11,6 metrów o dłuższej osi usytuowanej na linii wschód – zachód. Grubość murów wykazywała znaczne różnice, od około 1,5 do 2,7 metra, przy czym najmasywniejsze były kurtyny północna i południowa. W narożniku północno – zachodnim, prawdopodobnie w XVI wieku, umieszczona została cylindryczna wieża o średnicy 5,8 metra, mieszcząca cztery kondygnacje rozdzielona gzymsami kordonowymi. Wydaje się, iż także przeciwny narożnik południowo – wschodni mieścił podobną budowlę, nie wiadomo jednak czy miała ona formę cylindryczną czy czworoboczną.
Główny blok zamku posiadał trzy kondygnacje, zapewne z typowym dla późnego średniowiecza układem. W przyziemiu znajdowały się sklepione kolebkowo komory o przeznaczeniu gospodarczo – magazynowym, powyżej, na pierwszym piętrze komnata reprezentacyjna (hall), zaś na drugim piętrze komnaty mieszkalne o bardziej prywatnym charakterze. Budynek zwieńczony był przedpiersiem osadzonym na konsolach, zapewne blankowanym, w narożnikach i pośrodku elewacji przechodzącym w obłe bartyzany. Przedpiersie musiało chronić chodnik straży, który zapewne otaczał typowe dla szkockich wież mieszkalnych poddasze.
Prawdopodobnie główny budynek zamku otoczony był niższym murem obwodowym, biegnącym po krawędziach wzgórza, tuż przy opadających ku dolinie potoku stokach. W jego obrębie najpewniej znajdowały się dodatkowe zabudowania gospodarcze o konstrukcji drewnianej lub szachulcowej, pełniące funkcje potrzebne dla codziennego funkcjonowania zamku (spichrze, stajnie, kuźnia, browar, domy służby itp.). Z powodu ukształtowania terenu zamek najpewniej nie był broniony przekopem.
Stan obecny
Znajdujący się w centrum miasta zamek jest dziś zaawansowaną ruiną z której pozostał mur północny, narożna część wschodniego, krótki ale wysoki fragment ściany południowej oraz narożna wieża północno – zachodnia. Jako że w drugiej połowie XX wieku ruiny znajdowały się w opłakanym stanie, na skutek pośpiesznych prac zamurowano wszystkie okna w zachowanych murach głównego bloku, a elewację wewnętrzną obłożono betonem. Obecnie wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 1, Edinburgh 1887.
Strona internetowa canmore.org.uk, Strathaven, Stonehouse Road, Avondale Castle.