Historia
Wieża zbudowana została w XV wieku z inicjatywy rodu Lyle. W 1446 roku w dokumentach pisanych pojawił się niejaki John Lyle ze Stoneypath, zaś w 1494 roku David Lile ze Stanepeth ścigał wolnych dzierżawców z Duns w sprawie tamtejszego młyna. W pierwszej połowie XVII wieku Stoneypath przeszło na ród Douglasów z Whittingeham, a następnie na rodzinę Seton. Przypuszcza się, iż na jakimś etapie funkcjonowania, być może w związku z licznymi konfliktami wewnętrznymi z XVI i XVII wieku, część wieży została wysadzona w powietrze. Nie wiadomo czy po tym wydarzeniu była odbudowywana, z pewnością natomiast w XIX wieku znajdowała się już w ruinie.
Architektura
Wieżę wzniesiono na krawędzi urwistego brzegu, opadającego na północnym – zachodzie ku zakolu małej rzeki Papana Water, do której na południe od Stoneypath w odległości niecałych 200 metrów wpadał mniejszy strumień Thorter. Otrzymała ona w planie kształt litery L, składającej się z głównego, prostokątnego bloku o wymiarach 13,4 x 9,4 metra oraz mniejszego skrzydła po stronie północnej o wymiarach 8,2 x 5,8 metra. Wysokość wieży wynosiła nieco ponad 18 metrów, natomiast grubość murów na poziomie przyziemia około 2,7 metra. Od najbardziej zagrożonej wschodniej strony dostęp do wieży zabezpieczał ziemny wał z przekopem, szeroki u podstawy na około 3,6 metra.
Wejście do budynku znajdowało się po stronie południowej, ze względów obronnych na poziomie półpiętra, na wysokości około 1,8 – 2,4 metra nad poziomem gruntu, dokąd zapewne wiodły drewniane schody. Naprzeciwko niego znajdowała się spiralna klatka schodowa zapewniająca możliwość przejścia do przyziemia oraz w górę. Umieszczono ją nieco nietypowo, w kącie utworzonym przez główny blok wieży i boczne skrzydło. W trakcie badań odkryto że wieża posiadała także drugie wejście, przebite na poziomie gruntu, w kącie pomiędzy skrzydłami.
Wnętrze wieży w dolnej części przykryto sklepieniem kolebkowym, jak to często praktykowano w szkockich wieżach mieszkalnych założonym na tyle wysoko, iż można było wydzielić drewnianym stropem dodatkowe półpiętro. Płaskim stropem przykryte było także pierwsze i drugie piętro, natomiast sklepieniem kolebkowym zwieńczono również najwyższą kondygnację. Funkcje obronne budowli zapewniało zapewne blankowane przedpiersie, za którym funkcjonowała dookolna galeria z chodnikiem straży, otaczająca poddasze z przewodami kominowymi.
Najniższa kondygnacja wieży była ciemna, z komorą o wymiarach 7,9 x 4,4 metra i podobnym pomieszczeniem na półpiętrze w głównym bloku. Oświetlenie zapewniał jedynie wąski otwór w ścianie wschodniej, lecz przestrzeń pomieszczenia powiększały liczne komory w grubości murów, co było niecodziennym rozwiązaniem na poziomie parteru. W mniejszym skrzydle znajdowały się dwa pomieszczenia, z których jedno mogło być celą więzienną doświetlaną, a raczej wentylowaną przez mały, wysoko przepruty otwór.
Pierwsze piętro głównego bloku wieży tradycyjnie wypełniała komnata reprezentacyjna (hall), oświetlana od południa i zachodu oknami z bocznymi, kamiennymi siedziskami we wnękach. W jednej z nich dodatkowo umieszczona była półka ścienna o zwieńczeniu w tzw. ośli grzbiet. Ogrzewanie auli zapewniał kominek w ścianie wschodniej. Przestrzeń obok niego funkcjonowała także jako kuchnia, gdyż umieszczono tam kamienny zbiornik do mycia oraz odpływ na nieczystości. Obok, w skrzydle północnym, mieściła się mniejsza izba, być może pełniąca rolę pomocniczą dla kuchni. Najwyższe kondygnacje zajmowane musiały być przez prywatne komnaty mieszkalne, z których co najmniej jedna wyposażona była w wykusz latrynowy nadwieszony przy ścianie zachodniej.
Stan obecny
Wieża dzięki pracom renowacyjnym z początku XXI wieku uratowana została od całkowitej ruiny. Odtworzone zostały górne kondygnacje oraz poddasze z otaczającym je przedpiersiem, przywrócono wejście na poziomie przyziemia, a zamurowano wejście południowe, zaś całe otoczenie poddano rewitalizacji. Jako że prace przeprowadził prywatny inwestor, wnętrze wieży nie jest dziś dostępne dla zwiedzających, choć można ją oglądać z zewnątrz.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 1, Edinburgh 1887.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eighth report with inventory of monuments and constructions in the county of East Lothian, Edinburgh 1924.