Historia
Szpital Soutra pod wezwaniem Świętej Trójcy ufundowany został w 1164 roku przez Malcolma IV, jako schronisko, przytułek i noclegownia dla biednych, chorych, a także podróżnych i pielgrzymów podążających drogą Via Regia, czyli szlakiem łączącym Edynburg i północne ziemie Szkocji z opactwami na pograniczu i wiodącym dalej na południe do Yorku. Zarządzali nim bracia reguły św. Augustyna, a przewodniczyła osoba o tytule magistra. Na skutek późniejszych darowizn i donacji szpital stał się jednym z najbogatszych tego typu ośrodków na terenie Szkocji. Posiadał patronat aż czterech kościołów a także ziemie i dochody w East Lothian, Berwickshire oraz domy w Haddington, Leith, North Berwick, czy Duns.
W 1462 roku na mocy papieskiej bulli majątek szpitala przejęty został przez Trinity College w Edynburgu, z powodu nieprawidłowości i skandali do jakich doprowadził Stephen Fleming, ówczesny zarządca szpitala. Zabudowania w Soutra przejęli miejscowi leirdowie z rodziny Pringle, którzy z kościoła szpitalnego uczynili w kolejnych latach świątynię parafialną, a następnie rodowe miejsce pochówku. Prawdopodobnie sam szpital także przetrwał i funkcjonował jeszcze do około połowy XVII wieku. Jego zabudowania za wyjątkiem kościoła do XIX stulecia popadły w całkowitą ruinę.
Architektura
Najstarszy kompleks szpitalny składał się z usytuowanych na niewysokim wzgórzu dwóch wydzielonych, prostokątnych w planie, położonych obok siebie obszarów, z których każdy otoczony był kamiennym murem o grubości około 1 metra, poprzedzonym rowem lub fosą o szerokości około 2 metrów. Kościół szpitalny znajdował się w części południowej, natomiast zabudowania szpitalne i klasztorne w północnej. Z tym pierwszym powiązany mógł być zachowany budynek na planie prostokąta o wymiarach 7,5 x 7,2 metra, od zewnątrz przykryty kamiennym dachem, a wewnątrz sklepieniem kolebkowym, lecz najpewniej część ta została gruntownie przebudowana w okresie nowożytnym. Całość szpitala zajmowała okazały obszar około 700 metrów kwadratowych.
Stan obecny
Do czasów współczesnych przetrwał tylko jeden budynek, prawdopodobnie część dawnego kościoła szpitalnego, przekształconego gruntownie w okresie nowożytnym w kaplicę rodową. Budynek przez większość czasu pozostaje zamknięty, jego sklepione wnętrze jest jednak widoczne przez żelazną kratę. Z pobliskiego parkingu samochodowego dojść także można do miejsca w którym pośród nierówności terenu przebiegała niegdyś Via Regia, czy rzymska droga Dere.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fawcett R., Scottish Medieval Churches, Edinburgh 1985.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Tenth report with inventory of monuments and constructions in the counties of Midlothian and West Lothian, Edinburgh 1929.