Historia
Kaplica św. Brendana, zwana także kaplicą Kilbrannan, zbudowana została na przełomie XIII i XIV wieku, w celu zastąpienia starszej kaplicy św. Kolumbana funkcjonującej na pobliskim zamku Skipness, a przekształconej wówczas w zabudowania mieszkalne w związku z gruntowną przebudową zamku. Do końca XV wieku patronat nad nią sprawowali właściciele Skipness z klanu MacDonaldów, lordowie Isles, a następnie ród Campbellów. Kaplica prawdopodobnie przetrwała okres reformacji, funkcjonując aż do końca XVII wieku. Wkrótce potem wraz z zamkiem została opuszczona i popadła w ruinę, z czym związana mogła być budowa nowego kościoła położonego bliżej zabudowań osady.
Architektura
Kaplicę usytuowano w pobliżu morskiego brzegu, nieco ponad 300 metrów na południowy – wschód od zamku. Otrzymała ona w planie bardzo prostą formę, ale okazałe rozmiary, będąc prawdopodobnie jedną z największych budowli sakralnych w regionie Argyll. Stanowiła prostokąt o wymiarach 25,1 x 8,2 metra wyznaczony przez mury o grubości około 1,1-1,4 metra. Przykrywał ją dwuspadowy dach oparty na trójkątnych szczytach wyrastających z krótszych boków. Została wzniesiona z miejscowego nieobrobionego kamienia oraz z czerwonego piaskowca wykorzystanego do wzmocnienia narożników większymi blokami i użytego przy utworzeniu detali architektonicznych (ościeża okienne i drzwiowe), co nadało kaplicy charakterystyczną dwubarwną kolorystykę.
Wejście do wnętrza umieszczono w zachodniej części ściany południowej. Stanowił je ostrołucznie zamknięty, profilowany portal, którego drzwi można było pierwotnie blokować ryglem osadzanym w otworze w murze. Drugi portal po stronie północnej choć otrzymał podobny kształt nie miał już żadnych zabezpieczeń, podobnie jak półkoliście zamknięty portal we wschodniej części ściany południowej, przeznaczony do użytku księdza.
Wszystkie okna kaplicy utworzono w formie gotyckiej, jako ostrołuczne, wąskie, profilowane uskokami i rozglifione na zewnątrz prześwity, które osadzono w głębokich wnękach o schodkowych wewnętrznych parapetach. Wnęki także od wewnątrz zamknięto ostrołukami, choć dużo szerszymi niż same okna. Wyróżniało się okno w ścianie wschodniej, oświetlające główny ołtarz. Jako jedyne otrzymało dwudzielny kształt poprzez rozdzielenie masywną, rozwidloną u góry laską. Oprócz niego łącznie kaplica posiadała cztery okna południowe, dwa północne i jedno zachodnie, przy czym nad tym ostatnim dodatkowo przepruto mały czworoboczny otwór doświetlający poddasze.
Jako że kaplica nie posiadała wydzielonego zewnętrznie prezbiterium, pierwotnie część kapłańską musiało oddzielać od części przeznaczonej dla świeckich drewniane lektorium. Uzyskana w ten sposób nawa miała 12,8 metrów długości, prezbiterium zaś 9,4 metra. W części wschodniej w grubości południowego muru utworzono piscinę lub armarium. Kaplicę najpewniej przykrywała otwarta więźba dachowa.
Stan obecny
Kaplica jest dziś niezadaszoną ruiną, choć jej mury obwodowe i szczyty znajdują się w dobrym stanie. Przetrwało także wiele detali architektonicznych, głównie związanych z otworami okiennymi i wejściowymi. Niestety część średniowiecznych murów od południa przysłonięta jest nowożytnymi nagrobkami i wydzielającymi je murami, które zasłoniły trzy gotyckie okna i portal wejściowy do części prezbiterialnej kaplicy. Wstęp na jej teren jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fawcett R., Scottish Medieval Churches, Edinburgh 1985.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments of Scotland, Argyll castles in the care of Historic Scotland, Edinburgh 1997.