Historia
Zamek Saltcoats pomimo nieco archaicznego wyglądu wybudowany został pod koniec XVI wieku. Jego fundatorem był Patrick Livingstone, który postanowił wznieść swą siedzibę na niezbyt przyjaznym terenie, zalewanym przez wody zatoki Firth of Forth, dzięki któremu budowla otrzymała nazwę Słonej Powłoki, czy też Słonego Płaszcza.
Potomkowie Patricka Livingstone mieszkali w Saltcoats i modernizowali jego zabudowania do końca XVII wieku. Wówczas to za sprawą małżeńskich koligacji zamek przeszedł na własność rodziny Menzies, a następnie w 1709 roku na Hamiltonów z Penceitland. Ci ostatni użytkowali Saltcoats do początku XIX wieku. Niestety podupadły zamek został wówczas opuszczony i co gorsza w dużej części rozebrany w celu pozyskania materiałów budowlanych na wzniesienie pomieszczeń gospodarczych.
Architektura
Głównym elementem zamku był bardzo nietypowy budynek do którego ciężko znaleźć jakiekolwiek analogie. Założono go na planie wydłużonego na 21,9 metra i szerokiego na około 7,2 metra prostokąta z fasadą zachodnią utworzoną przez dwie wieże. Wieże te wzniesione zostały na planie koła, ale niewiele ponad poziomem gruntu przechodziły w czworoboki, które na poziomie najwyższych kondygnacji połączono od zachodu półkolistą arkadą, rzucającą cień na głęboką wnękę pomiędzy obiema wieżami. Wnęka na poziomie pierwsze piętra mieściła duży otwór, nie będący jednak wejściem, a najprawdopodobniej oknem. Od góry ponad nim poprowadzono przez całą szerokość fasady co najmniej 14 blisko siebie ustawionych rzygaczy, służących do odprowadzania wody deszczowej.
Wnętrze budynku na poziomie przyziemia podzielone było na dwa przykryte sklepieniem kolebkowymi pomieszczenia: krótsze, na planie kwadratu po stronie zachodniej i długie, na rzucie prostokąta w części wschodniej (możliwe iż dzielone na dodatkowe pomieszczenie w części środkowej budynku). Do mniejszego z pomieszczeń, tuż obok północnej wieży prowadził portal wejściowy z dziedzińca. Wszystkie oświetlane były od południa niewielkimi otworami, małe okna znajdowały się również w niezachowanej ścianie północnej. Komunikację z pierwszym piętrem zapewniała spiralna klatka schodowa w wieży północnej (tam też się ona kończyła). Komnaty na tej kondygnacji oświetlały większe okna, u góry przeszklone, na dole zaś zamykane okiennicami. Wyżej znajdowało się już tylko poddasze, lecz wieże mieściły dwie dodatkowe kondygnacje, połączone klatką schodową w nadwieszanej wieżyczce przy wieży południowej. Na samej górze zarówno budynku jak i wież, mogła znajdować się chroniona przedpiersiem galeria obronna.
Główny budynek zamku pierwotnie stanowił zabudowę południowej części dość obszernego dziedzińca, wyznaczonego obwodem kamiennego muru. W części północnej równolegle do głównego budynku biegł rząd zabudowań gospodarczych, spośród których narożne wschodnie pomieszczenie zajmowała podsklepiona kuchnia (5,5 x 4,2 metra). Była ona wyposażona w szeroki na całe pomieszczenie kominek – palenisko i piec chlebowy. Nieduże oświetlenie zapewniały otwory w ścianach północnej i południowej oraz otwór w ścianie wschodniej, co ciekawe przebity wewnątrz paleniska.
Stan obecny
Saltcoats jest dziś zaawansowaną ruiną. Wewnątrz obwodu muru zachowały się pozostałości głównego budynku z wieżami zachodnimi i ścianą południową oraz częściowo wschodnią. Północna zanikła praktycznie w całości, podobnie jak większość zabudowań gospodarczych w północnej części dziedzińca. Tam widoczne jest jedynie zrujnowane pomieszczenie dawnej kuchni. Zabudowania w zachodniej części zamku są w większości budowlami późnonowożytnymi. Wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 4, Edinburgh 1892.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eighth report with inventory of monuments and constructions in the county of East Lothian, Edinburgh 1924.