Historia
Według tradycji najstarszą siedzibę mieszkalno – obronną zwaną Redcastle ufundować miał król Wilhelm Lew w drugiej połowie XII wieku. Prawdopodobnie była to niewielka drewniano – ziemna budowla, służąca za miejsce pobytu władcy w trakcie polowań na okolicznych ziemiach. Leżała ona na terenie dóbr Inverkeilor, podarowanych w 1165 roku przez króla kanclerzowi Walterowi Berkeley. Po śmierci Waltera, pod koniec XII stulecia Inverkeilor poprzez małżeństwo jego córki z Ingleramem de Balliol, przeszło na kolejny ród anglo-normańskiego pochodzenia, Balliolów. Ingleram oraz dwa kolejne pokolenia jego następców przebudowały Redcastle w założenie murowane, po raz pierwszy odnotowane od barwy budulca pod nazwą Czerwony Zamek („Rubeum Castrum”) w 1286 roku.
W 1306 roku źródła pisemne potwierdziły jako właściciela Redcastle Anglika, niejakiego Fishburna, który wszedł w posiadanie miejscowych dóbr dzięki ożenkowi z Konstancją de Balliol. Później właścicielami byli wspólnie sir Henry de Percy oraz sir Ingleram de Umphraville, earl Angus, lecz część należącą do Percego król Robert Bruce podarował sir Donaldowi Campbellowi. W 1367 roku sir Andrew Campbell zrezygnował z baroni, która przekazana została przez króla Dawida II Robertowi Stewartowi z Schanbothy i Invermeath. Ród ten pozostał właścicielem zamku do końca XVI wieku, a jeden z jego przedstawicieli ufundował w XV wieku późnośredniowieczną wieżę mieszkalną.
W 1579 roku Redcastle zostało napadnięte, oblężone, ostrzelane bombardami i splądrowane przez sąsiedniego lairda, Andrew Graya z Dunnimald. Miał on pod osłoną nocy wedrzeć się w obręb murów na dziedziniec, lecz mieszkańcom udało się schronić w wieży mieszkalnej, która musiała być regularnie oblegana. Na skutek walk poronić wówczas miała podduszona dymem Marjory Stewart, choć obrońcom na pomoc przybyli mieszczanie pod dowództwem burmistrza Dundee. Na mocy ustawy parlamentu szkockiego agresor został wyjęty spod prawa, a jego ziemie i dobra zostały skonfiskowane. Nie powstrzymało go to jednak przed kolejnym atakiem w 1581 roku, który tym razem zakończył się całkowitym zdobyciem i spaleniem Redcastle.
Pomimo walk z XVI wieku wieża mieszkalna została odbudowana i pełniła funkcje rezydencjonalne przynajmniej do początku XVIII wieku. Jej ostatnim właścicielem był protestancki duchowny Inverkeilor. Wiadomo, iż w 1748 roku wydano pozwolenie na rozbiórkę Redcastle, w celu pozyskania dobrej jakości materiałów budowlanych. Szczęśliwie nie została ona przeprowadzona w całości, być może z powodu dobrej jakości mocnej zaprawy, spajającej mury zamku.
Architektura
Redcastle usytuowano na cyplu wzgórza, górującego od północy wysokimi skarpami nad ujściem rzeki Lunan Water do Morza Północnego. Rzeka była na tym odcinku silnie meandrująca, a w pobliżu delty mogła tworzyć obszar podmokłych, ciężkich do sforsowania terenów, dodatkowo zasilanych strumieniami spływającymi ze wzgórz na północnym – zachodzie. Strome stoki wzgórza ochraniały budowlę półkolem także od nadmorskiej wschodniej strony i znacznie już łagodniejszymi spadkami terenu od strony południowej. Najdogodniejsza droga dojazdowa prowadziła od zachodu, i tam też prawdopodobnie odgrodzono cypel wzgórza przekopem.
Najstarsza murowana część założenia, kamienna kurtyna muru o długości około 32 metrów, biegła z północy na południe tuż za przekopem i zapewne pierwotnie wydzielała po wschodniej stronie nieduży dziedziniec. Mur miał 1,8 metra grubości na poziomie przyziemia i 6 metrów wysokości do poziomu wieńczącego go przedpiersia. Wzniesiono go z nieregularnych kamieni o różnej wielkości, przeważnie z miejscowego czerwonego piaskowca, z tendencją, ze względu na materiał, do tworzenia podłużnych bloków (co wyróżniało go od precyzyjnie obrobionych kwadr późniejszej wieży mieszkalnej). Lepiej opracowane ciosy wzmacniały mur tylko w narożnikach.
Wieża otrzymała w planie kształt prostokąta o wymiarach 13,4 x 10 metrów przy murach grubości 1,7 metra. Mieściła ona cztery kondygnacje oraz poddasze, przy czym w odróżnieniu od większości szkockich wież mieszkalnych jej przyziemie nie było podsklepione. Wszystkie kondygnacje rozdzielały płaskie, drewniane stropy. Przyziemie, doświetlane dwoma otworami szczelinowymi, tradycyjnie pełniło funkcję spiżarni. Na pierwszym piętrze funkcjonowała komnata reprezentacyjna, ogrzewana kominkiem w ścianie północnej. Oświetlało ją co najmniej jedno okno od strony wschodniej, zaopatrzone w boczne, kamienne siedziska. Drugie piętro oświetlało podobne okno od wschodu, zaś w ścianie północnej znajdowała się w grubości muru podsklepiona latryna z malutkim otworem (jedynym w ścianie północnej). Komnatę drugiego piętra ogrzewał kominek osadzony w ścianie zachodniej, podobnie jak mieszkalne pomieszczenie na najwyższym piętrze. Komnatę trzeciego piętra oświetlało duże okno przebite w ścianie zachodniej, jedyny większy otwór od tej strony. Wieża zwieńczona była przedpiersiem osadzonym na wspornikach, zaokrąglonym w narożnikach i zapewne zwieńczonym krenelażem.
Stan obecny
Redcastle znajduje się dziś w stanie zaawansowanej ruiny. Na wzgórzu widoczna jest północna część wieży mieszkalnej ze ścianą północną i częścią zachodniej oraz wschodniej sięgającymi wsporników przedpiersia. Niestety partia ta zagrożona jest obsuwaniem ziemi, podmywanej rzeczną i morską wodą. Pozostała także zachodnia kurtyna starszego muru obronnego z fragmentem po stronie północnej, w kącie którego wstawiony był prawdopodobnie nowożytny budynek. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 1, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.
Simpson W. D., The red castle of Lunan Bay, „Proc Soc Antiq Scot”, vol. 75, 1940-1.