Historia
Kaplica św. Marii w Rattray zbudowana została w pierwszej połowie XIII wieku, prawdopodobnie na miejscu starszej, drewnianej budowli, związanej z szerzeniem się chrześcijaństwa w regionie Buchan już od VI wieku. Po raz pierwszy odnotowana została w źródłach pisanych w 1220 roku, w związku z donacją Williama Commyna, earla Buchan. Kolejne wzmianki dotyczyły lat 1451 i 1460, kiedy to wpierw kanclerz ziem królewskich w Buchan podarował sześć szylingów dochodu miejscowemu plebanowi, a następnie król Jakub III potwierdził nadanie kaplicy Beate Marie Virginis z Ratreff 5 funtów i dwóch bloków wosku. Przywilej ten najpewniej kaplica posiadała aż do zwycięstwa w Szkocji reformacji w 1560 roku. Prawdopodobnie paręnaście lat później zastąpiona została większym kościołem w Crimond, a do jej znacznej ruiny przyczyniła się wielka burza z 1720 roku.
Architektura
Kaplicę usytuowano na płaskim terenie blisko południowo – wschodniego brzegu jeziora Strathbeg, w pobliżu drewniano – ziemnego zamku i związanej z nim osady. Była to bardzo prosta salowa budowla, wzniesiona na planie prostokąta o długości 13,7 metrów na linii wschód – zachód i 5,8 metrów z północy na południe oraz wysokości nie przekraczającej 10 metrów do poziomu kalenicy. Całość przykrywał dwuspadowy dach oparty na prostych, trójkątnych szczytach wyrastających z obu krótszych ścian. Wnętrze oświetlała od strony wschodniej triada zamkniętych półkoliście okien z których środkowe było wyższe, a wszystkie rozglifione od zewnątrz i mocniej do wewnątrz. Ponadto pojedyncze okno znajdowało się we wschodniej części ściany południowej i pośrodku elewacji zachodniej. Portale wejściowe umieszczono zarówno od północy jak i południa, w zachodniej części kaplicy.
Stan obecny
Znajdująca się dziś w stanie zaawansowanej ruiny kaplica jest jednym z najstarszych zachowanych zabytków sakralnych północno – wschodniej Szkocji. W najlepszym stanie przetrwały obie ściany szczytowe z otworami po dawnych oknach, natomiast ściany wzdłużne widoczne są jedynie w dolnych partiach. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fawcett R., Scottish Medieval Churches, Edinburgh 1985.
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 2, Edinburgh 1896.
Salter M., The old parish churches of Scotland, Malvern 1994.