Historia
Baronia Mochrum podarowana została przez króla Dawida II w 1342 roku Patrickowi Dunbar, earlowi March, którego potomkowie dzierżyli miejscowe ziemie aż do XVII wieku. Nie wiadomo kiedy wznieśli oni pierwsze murowane zabudowania mieszkalno – obronne. Przyjmuje się, iż pierwsza wieża mieszkalna stanęła pod koniec XV wieku w czasach sir Johna Dunbara (jego inicjały wyryte były na panelu herbowym), możliwe jednak iż powstała na skutek przebudowy wcześniejszej budowli wieżowej, być może sięgającej nawet okresu XIV wieku. W XVI wieku Mochrum powiększono o drugą wieżę mieszkalną. Nie ma pewności do kiedy obie budowle były wykorzystywane. Najpewniej zostały opuszczone pod koniec XVII lub w XVIII wieku, gdyż w XIX stuleciu znajdowały się już w stanie ruiny. Ich odbudowę przeprowadził w 1876 roku markiz Bute.
Architektura
Old Place of Mochrum usytuowano pośród wrzosowisk na północ od jeziora Mochrum i na zachód od rzeki Water of Malzie, łączącej się na północy z Loch Hempton. Nietypowe założenie składało się z dwóch wież mieszkalnych, wzniesionych w odległości około 5 metrów od siebie, usytuowanych dłuższymi bokami prostopadle do siebie i połączonych dwoma odcinkami muru. Prawdopodobne wydaje się, iż pierwotnie mur znajdował się także po stronie północnej i wschodniej, wydzielając przy wieżach dziedziniec, na którym musiały znajdować się drewniane lub szachulcowe zabudowania gospodarcze. Brama zapewne znajdowała się po północnej stronie wieży zachodniej, gdzie odkryto relikty szerokiej na 2,1 metra arkady przejazdu.
Starsza wieża zachodnia wzniesiona została na planie prostokąta wielkości 8,9 x 7,2 metra, o grubości murów na poziomie przyziemia wynoszącej około 1,7 metra. Pomieściła cztery kondygnacje i typowe dla szkockich wież mieszkalnych poddasze, przykryte dwuspadowym dachem opartym na schodkowych szczytach. Pozostawiono miejsce na górną galerię obronną, ale jedynie z dwóch stron: od północy i południa, osadzając tam na wspornikach masywne przedpiersie przechodzące w narożnikach w obłe bartyzany. Wejście umieszczono na poziomie dziedzińca, pośrodku ściany wschodniej. Prowadziło ono do krótkiego korytarza łączącego się z zajmującą parter wieży kuchnią. Była ona przykryta sklepieniem kolebkowym, wyposażona w palenisko i doświetlana niewielkimi otworami. W południowo – wschodnim narożniku znajdowała się spiralna klatka schodowa prowadząca na piętro do podsklepionej, ogrzewanej kominkiem auli (hall) oraz do wyższych komnat mieszkalnych i na galerię obronną.
Późniejsza wieża wschodnia zbudowana została na planie prostokąta o wymiarach 11,3 x 5,8 metra, ale otrzymała cieńsze mury grubości jedynie około 1,2 metra i smukły czworoboczny ryzalit wysunięty na 2,7 metra od strony północnej (czyli od strony dziedzińca). Kwestie obronności nie były już wówczas ważne, nie zrealizowano więc ani galerii obronnych, ani przedpiersia z bartyzanami. Całość przykryto ciekawie uformowanymi dachami dwuspadowymi: poprzecznym który nachodził na ryzalit i środkową część głównego skrzydła oraz nachodzącymi na niego dwoma dachami w partii wschodniej i zachodniej.
Stan obecny
Obydwie wieże podźwignięte zostały z ruiny w drugiej połowie XIX wieku, kiedy to odbudowano ich górne partie wraz z ich ścianami szczytowymi oraz odtworzono wnętrza, a cały kompleks w kolejnych latach powiększono o dwa skrzydła nowych zabudowań otaczających dziedziniec. Old Place of Mochrum znajduje się dziś w rękach prywatnych i nie jest udostępnione dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Fourth report and inventory of monuments and constructions in Galloway (Volume I), county of Wigtown, Edinburgh 1912.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.