Historia
Zezwolenie na budowę wieży uzyskał w 1449 roku od króla Jakuba II Herbert, lord Maxwell, przedstawiciel możnego rodu, dzierżącego między innymi zamek Caerlaverock. W dokumencie wspomniano między innymi, iż fundator miał na ziemiach baroni Mearns wznieść siedzibę obronną, otoczoną murami i fosą, oraz zabezpieczoną umieszczonym na niej bliżej nieznanym „aparatem wojennym”. Prace budowlane wykonano niedługo później.
W połowie XVII wieku Mearns sprzedane zostało przez earla Nithsdale sir Georgowi Maxwellowi z Nether Pollock, a niedługo później wieża ponownie zmieniła właściciela na przedstawicieli rodu Stewartów. Jeszcze pod koniec XIX wieku dzierżył ją jeden z członków tej rodziny, sir Michael Shaw Stewart, choć wówczas wieża znajdowała się już w stanie zaniedbanej i opuszczonej ruiny.
Architektura
Wieżę mieszkalną Mearns wzniesiono na dość wysokim wzgórzu opadającym ku dolinie Clyde, posiadającym owalnie w panie spłaszczony wierzchołek. Po stronie zachodniej i północno – zachodniej szczyt wzniesienia ograniczony był stromymi stokami o wysokości około 7-8 metrów. Oprócz wieży mieszkalnej znajdowała się na nim zabudowa pomocnicza i gospodarcza, a całość o wymiarach około 36 x 29 metrów, miała być obwiedziona kamiennym murem z bramą i mostem zwodzonym ponad przekopem.
Wieża otrzymała w planie kształt prostokąta o wymiarach 13,4 x 9 metrów i wysokość około 13,7 metra do poziomu trójuskokowych wsporników, podtrzymujących niegdyś przedpiersie z krenelażem. Grubość murów była znaczna. Na poziomie przyziemia wynosiła nieco ponad 3 metry w wejściowej ścianie wschodniej i około 2,4 metra w pozostałych ścianach (w górnych partiach mury zwężały się znacznie, dzięki czemu wyższe pomieszczenia były przestronniejsze). Wewnątrz wieża mieściła trzy kondygnacje z których dwie zostały przykryte sklepieniem kolebkowym, a trzecia, najwyższa płaskim, drewnianym stropem. Wygląd dachu nie jest znany, przypuszczać jednak można, iż w związku ze wspomnianym w pozwoleniu na budowę wieży obronnym charakterem budowli i umieszczeniem na niej jakiegoś rodzaju machiny lub obronnego elementu, był on raczej płaski. Z pewnością wieża posiadała co najmniej dookolną galerię obronną.
Wejście do wieży umieszczono w ścianie wschodniej, skąd prowadziło korytarzem w grubości muru do niedużej komory przyziemia. Oświetlana była ona jedynie dwoma rozglifionymi do wnętrza szczelinami, po jednej od północy i zachodu. Pełniła najpewniej rolę spiżarni. Korytarz wejściowy łączył się także z prostym biegiem schodów i dalej ze spiralną klatką schodową, która zapewniała komunikację pomiędzy wszystkimi kondygnacjami.
Drugie wejście prowadziło po drabinie lub zewnętrznych, drewnianych schodach na pierwsze piętro. Umieszczone wprost nad niższym wejściem, posiadało próg na wysokości 3,3 metra. Wiodło do wysokiego aż na 6,4 metra reprezentacyjnego pomieszczenia dziennego (hall) o wymiarach 8,5 x 5 metrów, wypełniającego całe pierwsze piętro wieży. Tak znaczna wysokość skłaniałaby do umieszczenia dodatkowego półpiętra, lecz w Mearns najprawdopodobniej nie było ono przewidziane, gdyż nie utworzono żadnych wsporników, otworów na belki stropowe, ani okien doświetlających górną część auli pod sklepieniem. Zastosowano natomiast przy ścianie wschodniej antresolę, dostępną ze spiralnej klatki schodowej połączonej z małą komorą w grubości muru. Antresolę tą tradycyjnie uważa się za galerię przeznaczoną dla muzyków, komorę zaś za pomieszczenie w którym się przygotowywali i przechowywali instrumenty muzyczne. Ponadto w auli znajdował się przedsionek o formie doświetlanej małym otworem niszy przy schodach, naprzeciwko niego osadzony był kominek, a w zachodniej części komnaty dwa okna z bocznymi siedziskami przeprute od północy i południa. Flankowały one osadzony pośrodku ściany zachodniej drugi kominek. Prawdopodobnie służył on do ogrzewania najdostojniejszych biesiadników przy pańskim stole, podczas gdy kominek południowo – wschodni służył do gotowania (przyziemie wieży nie pełniło roli kuchni). Obok tego drugiego w grubości muru znajdowała się także latryna.
Układ drugiego piętra zbliżony był do wyglądu auli, z tym że wejście znajdowało się we wnęce okna wschodniego, a ogrzewanie zapewniał tylko jeden kominek w ścianie południowej. Dodatkowo po jednym oknie z bocznymi, kamiennymi siedziskami umieszczono po stronie północnej i południowej, a po stronie południowo – zachodniej znajdowała się druga, mniejsza latryna. Pierwsza mieściła się w tym samym miejscu co w auli, lecz posiadała wykusz, nadwieszony na dwóch konsolach przy południowej elewacji.
Stan obecny
Wieża zachowała do dnia dzisiejszego wszystkie mury obwodowe poza wieńczącym ją przedpiersiem, po którym pozostały kamienne wsporniki. Nie zachowało się także nic z pierwotnych okolicznych zabudowań i otaczającego je muru. W bliskim sąsiedztwie zabytku niestety znajdują się dziś współczesne zabudowania, a wnętrza, jako własność prywatna, nie są udostępnione dla zwiedzających. Wieżę obejrzeć można natomiast bez przeszkód od strony zewnętrznej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 1, Edinburgh 1887.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.