Historia
Wieża mieszkalna Mains prawdopodobnie zbudowana została pod koniec XV lub na początku XVI wieku z inicjatywy rodu Lindsayów z Dunrod, którzy miejscowe ziemie posiadać mieli już od 1382 roku. W rękach tej rodziny Mains pozostawało do 1619 roku, kiedy to sprzedali budowlę Stewartom z Castlemilk w celu pokrycia długów finansowych. W 1695 roku akt parlamentu szkockiego nadał Mains of Kilbride Williamowi Cunninghamowi. Przy okazji odnotowana została wówczas wieża, obwarowania (fortalice) i zabudowania dworskie. Po przekazaniu wieża pełniła funkcje mieszkalne jeszcze do 1723 roku, gdy zdemontowano jej dach w celu pokrycia innych, nowszych budynków. Na skutek tego zabytek popadł w ruinę, z której podźwignięty został w latach osiemdziesiątych XIX wieku, w trakcie gruntownej renowacji.
Architektura
Wieżę wzniesiono na niskim, ziemnym kopcu, spłaszczonym w górnej części, usytuowanym w wąskiej dolinie ograniczonej wyższymi wzgórzami. Otrzymała ona w planie kształt prostokąta o długości 11,5 metra ze wschodu na zachód i 8,2 metra na linii północ – południe. Jej wysokość wyniosła 12,6 metra do poziomu przedpiersia osadzonego na uskokowych wspornikach, które zabezpieczało galerię obronną. Galeria ta otaczała murowane poddasze, dające wieży do kalenicy dwuspadowego dachu kolejne 3,6 metra wysokości. W narożniku południowo – zachodnim przechodziła przez czworoboczną wieżyczkę, będącą zakończeniem klatki schodowej i pełniącą zapewne rolę strażniczo – obserwacyjną. Całą budowlę pierwotnie otaczał znany z przekazów pisemnych przekop, przez który prowadzić miał zwodzony most. W pobliżu znajdowały się także zabudowania gospodarcze.
Wejście do wieży umieszczono na poziomie przyziemia w ścianie południowej, w półkoliście zamkniętym portalu. Prowadził on do krótkiego korytarza przeprutego przez grubość muru, z którego skręcając w lewo dostać się można było do spiralnej klatki schodowej, a idąc prosto przechodziło się do komory wypełniającej całe przyziemie wieży. Tradycyjnie dla szkockich wież mieszkalnych była ona zwieńczona sklepieniem kolebkowym, osadzonym jednak na tyle wysoko, iż wydzielono jeszcze drewnianym stropem dodatkowe półpiętro. Dolna część doświetlana była tylko dwoma rozglifionymi do wnętrza otworami szczelinowymi (od południa i wschodu), pełnić więc musiała jedynie funkcje gospodarcze. Na półpiętro prowadził korytarz w grubości muru zachodniego, połączony z klatką schodową.
Pierwsze piętro wieży zajmowane było przez salę dzienną o charakterze reprezentacyjnym (hall), w której spożywano wspólne posiłki, urządzano uroczystości, spotkania, sądy itp. Otrzymała ona wymiary 7,6 x 4,9 metra, oświetlane dwoma oknami osadzonymi w głębokich wnękach, w których umieszczono boczne kamienne siedziska. Oba okna znalazły się w części wschodniej pomieszczenia (jedno na północy, drugie w ścianie południowej), zaś ogrzewający aulę kominek umieszczono pośrodku ściany wschodniej, dlatego stół z siedziskiem właściciela wieży także musiał znajdować się w tej części pomieszczenia. Ponadto w grubości muru północnego znajdowała się latryna, a w grubości muru zachodniego mała, doświetlana jednym otworem komora, z której otwór w podłodze prowadził w dół, do dość ciemnej celi więziennej. W korytarzu umieszczonym w grubości muru, który łączył aulę z klatką schodową, znajdował się kamienny zlew z odpływem skierowanym poza wieżę, co wskazywałoby na funkcjonowanie w auli także niewielkiej kuchni.
Drugie piętro wieży dostępne było bezpośrednio z klatki schodowej i podzielone na dwie komnaty. Każda z nich ogrzewana była kominkiem, każda miała także dostęp do osadzonej w murze latryny. Obie musiały pełnić rolę prywatnych pomieszczeń mieszkalnych, najpewniej służących jako sypialnie. Dodatkową przestrzeń mieszkalną lub magazynową zapewniało wspomniane już poddasze.
Stan obecny
Wieża Mains dzięki przeprowadzonej nowożytnej renowacji przetrwała do czasów współczesnych i jest dziś doskonałym przykładem późnośredniowiecznej szkockiej budowli obronno – mieszkalnej, posiadającej wszystkie typowe dla końca XV wieku elementy: przedpiersie na wspornikach, galerię obronną otaczającą poddasze, układ wnętrza ze sklepionym przyziemiem i aulą na piętrze, liczne komory w grubości murów. Niestety najpewniej nie ma obecnie możliwości zwiedzania wieży od środka.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.