Historia
Lordscairnie zasiedlone było już w okresie prehistorycznym, w epoce żelaza, następnie w XII wieku funkcjonowała tam ufortyfikowana osada. Co najmniej od połowy XIV wieku miejscowe dobra znajdowały się we władaniu rodu Lindsay, wiadomo bowiem, iż w 1355 roku część ziem nadana została przez Alexandra Lindsaya opactwu Lindores. Jeden z jego późniejszych potomków, Alexander Lindsay z Auchtermoonzie, na przełomie XV i XVI wieku ufundował wieżę, stanowiącą jego główną siedzibę mieszkalną. Funkcjonowała ona prawdopodobnie do XVII stulecia, później natomiast przez pewien czas wykorzystywano ją jako katolicką kaplicę i budynek gospodarczy.
Architektura
Wieżę Lordscairnie wzniesiono na niewielkim wywyższeniu, pośród podmokłych i bagiennych, otoczonych wzgórzami terenów. Otrzymała ona w planie kształt prostokąta o wielkości 16,8 x 10,4 metra, z niedużym ryzalitem o wielkości 4 x 3 metra przy narożniku zachodniej części elewacji północnej. Mury jak na szkockie wieże mieszkalne nie były zbyt grube, posiadały około 1,8 metra szerokości, lecz nie osłabiały ich duże otwory okienne, a jedynie pionowe szczeliny i nieliczne małe okienka o czworobocznych formach. Wieżę wzniesiono z łamanego kamienia polnego, przy starannym opracowaniu wszystkich narożników, które utworzono z większych, dokładnie obrobionych kamieni. Podobnie utworzone zostały obramienia okienne.
Wejście do wieży umieszczono na poziomie przyziemia, tradycyjnie w ryzalicie, w kącie utworzonym z głównym blokiem budowli. Jego ochronę zapewniał nadwieszony u góry wykusz machikułowy, sam portal natomiast zamykany był najpewniej dębowymi drzwiami i typową dla Szkocji żelazną kratą, otwieraną ruchem wahadłowym. Kraty takie najczęściej blokowano łańcuchami przeciąganymi przez otwory w murze. Południowe naroża wieży zwieńczone były obłymi, otwartymi od wewnątrz bartyzanami, całość zaś zapewne obiegała niezadaszona galeria obronna, ukryta za blankowanym przedpiersiem.
Przyziemie wieży mieściło dwie sklepione kolebkowo komory, doświetlane od północy i południa, pełniące jedynie rolę spiżarni i piwniczek na wino. Pierwsze piętro było już pojedynczą dużą salą o wymiarach 12,5 x 6,4 metra, oświetlaną z trzech stron (bez otworu w ścianie wschodniej). Każde z pięciu jej okien było niewielkie, lecz zaopatrzone od wewnątrz w głęboką wnękę w której znajdowały się boczne, kamienne siedziska. Ogrzewanie zapewniał kominek osadzony w ścianie południowej, w murach utworzono też cztery nisze-półki, z czego dwie we wnękach okiennych. Drugie i trzecie piętro najpewniej podzielone było na dwie komnaty na każdej z tych kondygnacji. Różniły się one od sali na pierwszym piętrze małymi komorami w grubości murów, prawdopodobnie zaopatrzonymi w latryny. Wszystkie piętra wieży przykryte były drewnianymi, płaskimi stropami. Tradycyjnie duża sala na pierwszym piętrze pełniła rolę reprezentacyjnej auli (ang. hall), natomiast górne, mniejsze komnaty stanowiły prywatne pomieszczenia mieszkalne, najpewniej sypialnie członków rodziny właścicieli wieży. Dodatkową przestrzeń mieszkalną mogło stanowić poddasze.
Wieża mieszkalna otoczona była pierwotnie kamiennym murem, wzmocnionym co najmniej jedną półokrągłą basztą, usytuowaną w narożniku w północno – wschodniej części obwodu. Jej średnica wynosiła około 2 metrów. W przyziemiu mieściła sklepione pomieszczenie zaopatrzone w trzy otwory strzeleckie przystosowane do użycia ręcznej broni palnej. Prawdopodobnie baszta ta (wraz z drugą, niezachowaną) flankowała bramę wjazdową. Dziedziniec przy wieży najpewniej zajmowany był przez budynki gospodarcze: stajnie, kuchnię, browar, spichrze czy też kuźnię.
Stan obecny
Wieża zachowała się w relatywnie dobrym stanie do wysokości najwyższej kondygnacji, lecz bez przedpiersia i hipotetycznego poddasza. Niestety zawaleniu uległy sklepienia przyziemia, a wokół otworów okiennych południowej elewacji powstały duże ubytki murów. Nie zachował się również mur otaczający przywieżowy dziedziniec, za wyjątkiem najniższej kondygnacji pojedynczej, narożnej baszty.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Gifford J., The Buildings of Scotland, Fife, London, 1988.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of the heartland of Scotland, Malvern 1994.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eleventh report with inventory of monuments and constructions in the counties of Fife, Kinross, and Clackmannan, Edinburgh 1933.