Historia
Wieża mieszkalna Barr została zbudowana w pobliżu osady Lochwinnoch w początkach XVI wieku, z inicjatywy przedstawicieli rodu Glen, posiadaczy miejscowych dóbr już od XIII wieku. W 1629 roku wraz ze śmiercią Alexandra Glena przeszła na własność rodziny Hamiltonów z Ferguslie, którzy pod koniec XVII wieku przeprowadzili modernizację wieży w celu poprawienia jej warunków mieszkalnych. Funkcje rezydencjonalne wieża Barr pełniła do końca XVIII stulecia, kiedy to została opuszczona na rzecz nowszej i wygodniejszej budowli.
Architektura
Wieża otrzymała w planie prostą formę, rzut prostokąta o długości 10,8 metra na linii wschód – zachód i szerokości 7,9 metra na linii północ – południe. Zbudowana na relatywnie płaskim terenie, od zachodu graniczyła z niewielkim dziedzińcem wypełnionym zabudową gospodarczą i pomocniczą (skrzydło zachodnie). Wejście w jego obręb prowadziło od północy przez półkoliście zwieńczony portal, flankowany przez przeprute w murze otwory strzeleckie.
Wejście do samej wieży mieszkalnej mieściło się w przyziemiu północnej części zachodniej ściany. Drugie drzwi, prawdopodobnie starsze, umieszczono w tej samej elewacji, nieco bardziej na południe, na wysokości pierwszego piętra, musiały więc do nich prowadzić drewniane, zewnętrzne schody. Całą budowlę wieńczyło masywne przedpiersie przechodzące w obłe, zadaszone bartyzany, osadzone w narożnikach na wysokości 12 metrów, za którymi znajdowała się galeria obronna otaczająca murowane, przykryte dwuspadowym dachem poddasze.
W przyziemiu wieży znajdowały się dwie sklepione komory: mniejsza w części północnej, pełniąca rolę kuchni oraz większa, zapewne funkcjonująca jako spiżarnia, w części południowej. Obie je łączył korytarz w grubości muru zachodniego, połączony z wejściem do wieży i skomunikowany ze spiralną klatką schodową w narożniku północno – zachodnim. Kuchnia zaopatrzona była w szeroki na 3,3 metra kominek – palenisko, w którego tylnej ścianie znajdował się odpływ na nieczystości i wlot kanału którym dostarczano świeżą wodę. Pomieszczenie kuchenne oświetlał pojedynczy niewielki otwór od wschodu, zaś południową spiżarnię dwa szczelinowe otwory: od południa i wschodu.
Pierwsze piętro wieży w całości wypełniała aula (hall), komnata reprezentacyjna o wymiarach 7,3 x 5,2 metra. Oświetlana była czterema oknami, po jednym z każdej strony świata, a jej ogrzewanie zapewniał kominek osadzony w ścianie zachodniej. W grubości muru narożnika północno – wschodniego mała komora (2,1 x 1,2 metra) mogła mieścić sypialnię, gdyż wyposażona była w dwa szczelinowe otwory wentylacyjne. Sama aula zaopatrzona była dodatkowo w ścienne wnęki – półki oraz w kamienny zlew, a wieńczył ją drewniany strop umieszczony na odsadzce muru. Z wnęki okna południowo – zachodniego przedostać się można było do drugiej spiralnej klatki schodowej; mniejszej, zapewne przeznaczonej do bardziej prywatnego użytku właścicieli. Na dwa najwyższe piętra i poddasze prowadziła także główna klatka schodowa.
Drugie i trzecie piętro wieży nie posiadło murowanych podziałów, lecz prawdopodobnie pierwotnie przedzielone były jakąś lżejszą przegrodą na dwie komnaty każde. Wskazywałby na to układ latryn i kominków, umieszczonych po dwa na każdym z tych pięter, po przeciwnych stronach kondygnacji. Każda z komnat zaopatrzona także była w półki ścienne. Dodatkowe pomieszczenie lub pomieszczenia mieszkalne mogły znajdować się na poddaszu. Najpewniej przeznaczone były dla służby.
Stan obecny
Wieża zachowała się do dnia dzisiejszego w formie otrzymanej na skutek XVII-wiecznej modernizacji. Prace te przyczyniły się do powiększenia części okien, oraz utworzenia przedsionka przed wejściem w przyziemiu. Mur przy wieży wraz z zachodnim skrzydłem nie zachował się, podobnie jak przedpiersie wieży i jej poddasze, za wyjątkiem jednej ściany szczytowej. Nieco zaniedbana wieża znajduje się dziś w rękach prywatnych, a jej wnętrze nie jest udostępnione do zwiedzania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.