Historia
Dobra szlacheckie na wyspie Little Cumbrae odnotowywane były w źródłach pisanych już od początku XIV wieku, jednak wieża mieszkalna o takiej samej nazwie wzniesiona została dopiero około połowy XVI wieku. Przypuszczalnie zbudowana została na miejscu starszego dworku myśliwskiego, będącego własnością monarchów i odwiedzanego w czasie łowów między innymi przez króla Roberta II Stewarta w 1375 i 1384 roku.
Właścicielami wyspy był ród Huntersów z Hunterston, od pokoleń dzierżących urząd królewskich łowczych i leśników, lecz w 1515 roku, na skutek sporu z Koroną o własność sokołów, strażnikiem (keeper) wyspy wyznaczony został Hew (Hugh) Montgomery, earl Eglinton. Robert Hunter ożenił się z córką earla i odzyskał władzę nad Little Cumbrae, posiadając ją do 1535 roku. Następnie powróciła ona w ręce earla, który w 1555 roku uzyskał pisemne potwierdzenie tego faktu (charter). Prawdopodobnie to on był inicjatorem budowy wieży mieszkalnej.
W 1649 roku ścięty został w Anglii król Karol I Stuart, następnie Szkoci obwołali królem Karola II, a rok później Oliver Cromwell najechał kraj. W okresie tym kolejny earl Eglinton, który nie mieszkał na stałe w wieży, jako zbyt skromnej na wymagania możnego, wysłał do Little Cumbrae swą żonę z garnizonem żołnierzy. Pomimo tego w 1653 roku wieża została spalona przez oddziały Cromwella, znajdując się od tamtego czasu w ruinie.
Architektura
Wieżę wzniesiono na małej, podłużnej i skalistej wysepce zwanej Zamkową, usytuowanej blisko brzegów większej wyspy Little Cumbrae i połączonej z nią pasem suchego lądu w momentach odpływów. Wieża otrzymała prostą formę, założoną na planie czworoboku o wymiarach 12,5 x 9 metra, sięgającą około 13,5 metrów wysokości do poziomu dookolnego przedpiersia. Przedpiersie to osadzono na dwóch rzędach wsporników, przy czym w narożnikach zaokrąglono je na kształt bartyzan. Galeria obronna tradycyjnie obiegała murowane poddasze, które zapewniało dodatkową przestrzeń mieszkalną lub magazynową.
Wnętrze wieży podzielone zostało na trzy kondygnacje. Najniższa na poziomie niskiego, zwieńczonego drewnianym stropem przyziemia, mieściła dwa pomieszczenia o zbliżonej wielkości. Wschodnie doświetlane było trzema, a zachodnie czterema małymi otworami szczelinowymi, do tego drugiego prowadziło też wejście, połączone z krótkim korytarzem i spiralną klatką schodową osadzoną w grubości muru południowo – zachodniego narożnika. Obie komory najpewniej pełniły funkcje gospodarcze, służąc jako spiżarnie, magazyny itp.
Pierwsze piętro wieży przykryte zostało wysoko założonym sklepieniem kolebkowym. Mieściło ono typowo dla szkockich wież mieszkalnych komnatę reprezentacyjną (hall) oraz, nieco już mniej typowo, połączoną z nią szerokim przejściem niewielką kuchnię. Posiłki w kuchni przygotowywano na umieszczonym w ścianie palenisku, ogrzewanie auli zapewniał natomiast kominek osadzony w ścianie południowej. Główny stół pana wieży znajdować się musiał w części wschodniej, najdalszej od kuchni i klatki schodowej, a zarazem najlepiej oświetlonej trzema oknami, z których dwa posiadały boczne, kamienne siedziska.
Drugie piętro wieży przeznaczone było do celów mieszkalnych. Jego przestrzeń zwieńczona została drewnianym stropem i podzielona drewnianą przegrodą na dwie komnaty, w ten sposób, iż prowadzący w grubości muru od klatki schodowej korytarz, mógł zapewnić każdemu pomieszczeniu osobne, niezależne wejście. Każda z komnat posiadała swój własny kominek oraz osobną latrynę umieszczoną w grubości muru północnego, z odpływami skierowanymi ku wodom cieśniny. Oświetlenie zapewniały tylko pojedyncze okna, natomiast komnata wschodnia zaopatrzona została w dodatkową małą komorę w grubości muru wschodniego, dostępną poprzez wnękę okienną.
Stan obecny
Wieża Little Cumbrae zachowała się do dnia dzisiejszego w dobrym stanie, podobnie jak pobliska, bardzo do niej zbliżona kształtem i wewnętrznym układem wieża Fairlie. W Little Cumbrae zniszczeniu na przestrzeni wieków uległo jedynie poddasze oraz w dużej części wieńczący przedpiersie krenelaż. Wnętrze wieży najpewniej nie jest dziś dostępne dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume V, north and west Scotland, Edinburgh 1986.