Historia
Knock (gael. Caisteal Camus, Chamuis) po raz pierwszy wspomniane zostało w źródłach pisanych w 1402 roku, kiedy to w jego murach umrzeć miał William, czwarty wódz klanu MacLeodów. Jego dziedzic o imieniu Iain Barb był wówczas małoletni, wyznaczono mu więc opiekuna do czasu osiągnięcia wieku potrzebnego do rządzenia klanem. Na funkcję tą wybrany został Iain Mishealbhach, lecz okres niepewnej regencji postanowili wykorzystać rywale MacLeodów z klanu MacDonaldów. Najechali oni z zaskoczenia półwysep Sleat, zajmując Caisteal Camus i siedzibę MacAskillów w Dun Sgathaich. Zachęceni powodzeniem wyruszyli na zamek Dunvegan, lecz w drodze rozbici zostali przez MacLeodów, którzy zdołali do tego czasu zebrać swoje i sojusznicze siły. Po tym zwycięstwie najpewniej odbity został Caisteal Camus wraz z całym półwyspem Sleat.
Caisteal Camus, wraz z całą południową częścią wyspy Skye, na której się znajdował w początkach XV wieku, był jako siedziba MacLeodów częścią lenna earlów Ross. W czasach Donalda MacDonalda na drodze koligacji małżeńskich klan ten zdobył roszczenia do tytułu earlów Ross, co pozwoliło MacDonaldom, będącym jednocześnie lordami Isles (zachodnich wysp Szkocji), w drugiej połowie XV wieku na przejmowanie wpływów i dóbr na półwyspie Sleat. Nie wiadomo kiedy dokładnie weszli oni w posiadanie Caisteal Camus, które pojawiło się w dokumentach dopiero w 1513 roku. Wówczas to obległ je Alasdair Crotach MacLeod. Obroną według tradycji kierować miała niejaka lady Mary, choć sytuacja obrońców była beznadziejna z powodu braku zaopatrzenia.
W 1549 roku odnotowano, że Caisteal Camus przynależał do Donalda Gromsome, a następnie Jamesa, syna Donalda Grumacha, czwartego wodza Sleat. Przypuszczalnie w czasie długiego zamieszkiwania przez Jamesa w Caisteal Camus, przeprowadzono tam w drugiej połowie XVI wieku jakieś prace nad przebudową wieży mieszkalnej. James był też wyznaczony regentem na czas małoletności Donalda Gorma Mora, co wprowadziło go w kłopoty z powodu zaległości należnych opłat dla biskupa Isles i szkockiego króla, za co został upomniany w 1580 roku, a następnie wyjęty spod prawa i pozbawiony majątku. Z tego powodu, gdy w 1596 roku dorosły już Donald Gor Mor otrzymał potwierdzenie swych dóbr na półwyspie Sleat, zastrzeżono, iż Caisteal Camus miał być w każdej chwili gotowy na goszczenie władcy. Ostatecznie jednak żaden szkocki król z przywileju tego nigdy nie skorzystał, pomimo iż nakaz powtórzono jeszcze w dokumencie z 1614 roku.
Po raz ostatni Caisteal Camus wspomniano w źródłach pisanych jako zamieszkaną budowlę w 1632 roku, w trakcie podpisywania dokumentu w którym MacConillreich zadeklarował podległość sir Donaldowi MacDonaldowi, pierwszemu baronetowi Sleat. Już jednak w 1689 roku Caisteal Camus było opuszczone i służyło jako źródło darmowego materiału budowlanego dla nowożytnego budynku zwanego Knock, od którego Camus przejął następnie nazwę.
Architektura
Caisteal Camus usytuowano na skalistym cyplu wcinającym się w wody niedużej zatoki u wschodnich wybrzeży półwyspu Sleat. Morze oraz strome i poszarpane, choć niezbyt wysokie stoki, zabezpieczały budowlę z trzech stron, za wyjątkiem północnego – wschodu, gdzie cypel łączył się szyją z resztą półwyspu i wyspy Skye. Szyję tą zabezpieczono poprzecznym przekopem (powstałym być może jeszcze w czasach prehistorycznych, kiedy to miał tu funkcjonować celtycki fort).
Najstarszą i główną budowlą Caisteal Camus był usytuowany w południowej części cypla wieżowy dom, wzniesiony na planie prostokąta o wymiarach około 18 x 7 metrów, ze ścianami grubymi na 1,5 metra. Posiadał on co najmniej trzy kondygnacje, z których najniższa doświetlana była od południa pojedynczym, rozglifionym do wnętrza otworem i zaopatrzona była w ujście latryny, skierowane na nadmorskie skały. Sądząc po nowożytnych opisach i na zasadzie porównań z okolicznymi zamkami oraz wieżami mieszkalnymi, Caisteal Camus zwieńczony mógł być przedpiersiem z krenelażem, być może z narożnymi bartyzanami, do których dostęp możliwy byłby z dookolnej, niezadaszonej galerii obronnej, otaczającej murowane poddasze wieży.
Budynek od północnego – zachodu poprzedzony był niedużym, z grubsza czworobocznym dziedzińcem, wyznaczonym przez poprowadzony wzdłuż krawędzi cypla kamienny mur. W jego obrębie znajdować się mogły zabudowania gospodarcze o lżejszej drewnianej lub szachulcowej konstrukcji (np. stajnie, spichrze, obory, chaty służby, kuchnia itp.).
Stan obecny
Caisteal Camus jest dziś słabo zachowaną ruiną, której najwyższe partie w południowo – wschodniej części wieżowego budynku sięgają 10 metrów wysokości. Pozostałe partie są dużo niższe lub niewidoczne, przykryte warstwą ziemi, torfu i gruzu. Oprócz średniowiecznej wieży mieszkalnej w zachodniej części założenia widoczne są także relikty nowożytnego budynku. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Miket R., Roberts D., The Medieval Castles of Skye and Lochalsh, Edinburgh 2007.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Ninth report with inventory of monuments and constructions in the outer Hebrides, Skye and the Small Isles, Edinburgh 1928.