Historia
Wieża Kinnaird prawdopodobnie zbudowana została w drugiej połowie XV wieku przez miejscowych właścicieli ziemskich, potomków osiadłego tam w drugiej połowie XII wieku Randolpha Rufusa, którzy pragnęli zapewnić sobie oprócz rezydencji mieszkalnej, także ochronę na wypadek napaści klanów z górskich regionów Szkocji. Być może wpływ na decyzję o jej budowie miał najazd Douglasa, earla Angus z 1449 roku, który spustoszył okoliczne ziemie.
Potomkowie budowniczych wieży z rodu Kinnaird na początku XVII wieku wznieśli sąsiedni budynek mieszczący kuchnię, uzyskali też w 1605 roku królewskie potwierdzenie praw do posiadania baronii, włącznie z wieżą, obwarowaniami („fortalice”), gospodarczymi zabudowaniami dworskimi oraz sadami i ogrodami. Odbiorcą dokumentu był Patrick Kinnaird of that Ilk, który w 1617 roku gościł w wieży króla Jakuba VI, polującego wraz ze świtą w okolicznych lasach.
W 1618 roku Kinnaird przeszło za zgodą króla Jakuba VI na Johna Livingstona. W 1674 nowym właścicielem wieży został sir Patrick Threipland. W 1715 roku wziął on udział w nieudanym powstaniu jakobickim, a w konsekwencji utracił wszystkie swe dobra i majątek. Prawdopodobnie wówczas wieża Kinnaird została opuszczona i z czasem popadła w ruinę. Dopiero w 1854 roku zabytek zakupił Patrick Murray Threipland, który odbudował więżę z przeznaczeniem na niewielkie muzeum.
Architektura
Kinnaird usytuowano na szczycie porośniętego trawą pagórka, na południe od przepływającego u jego podstawy niewielkiego strumienia. Strumień ten swoje koryto posiadał na dnie wąskiej, ale dość głębokiej, porośniętej drzewami doliny, która opadała z wysokich wzgórz po stronie północnej. Koryto strumienia zabezpieczało wieżę od północy oraz w nieco większej odległości od wschodu. Po stronie zachodniej wieża sąsiadowała z niedużym, ale otoczonym kamiennym murem dziedzińcem.
Wieża otrzymała w planie kształt prostokąta o wymiarach 11,6 x 8,2 metra z dłuższymi bokami na linii wschód – zachód, przy grubości murów wahającej się w przyziemiu od 1,6 do 2,5 metra. Wysokość osiągnęła nieco ponad 18 metrów do poziomu przedpiersia osadzonego na masywnych konsolach, a ponad 20 metrów do kalenicy dwuspadowego dachu wieńczącego poddasze. Wyróżniała się południowo – zachodnia część wieży, o parę metrów wyższa i wysunięta ryzalitowo ku południowi, wzmacniająca narożnik w którym umieszczona została wewnątrz klatka schodowa. Ryzalit zakończono u góry wieżyczką obserwacyjną z wejściem na dookolną galerię obronną.
Główne wejście do wieży o półkolistym, prostym zwieńczeniu umieszczono na poziomie przyziemia, mniej więcej pośrodku ściany południowej. Chronione było ono z górnej galerii obronnej, z osadzonego tam płytkiego wykusza, oraz za pomocą typowej dla Szkocji żelaznej kraty, otwieranej i zamykanej ruchem wahadłowym, a nie pionowo jak brona. Po przejściu do niewielkiego przedsionka w grubości muru, można było skręcić w lewo do prostego biegu schodów przechodzącego następnie w spiralną klatkę schodową, lub przejść do głównego pomieszczenia przyziemia wieży. To ostatnie było dość nietypowo zbudowane, gdyż jedynie jego wschodnia i zachodnia część o szerokości od 1,5 do 1,8 metra były zwieńczone sklepieniami, a środek o długości 5 metrów przykryty drewnianym stropem, opartym na kamiennych wspornikach. Pomieszczenie przyziemia o wielkości 8,5 x 6 metra było słabo oświetlone, gdyż przepruto przez jego mury jedynie dwa otwory strzeleckie od wschodu i zachodu (jeden szczelinowy i jeden kluczowy). Pełniło zapewne rolę gospodarczą jako spiżarnia i skład różnych materiałów. Dodatkowo posiadało w grubości ściany zachodniej przejście do wydrążonej w skale ciasnej i ciemnej celi więziennej o średnicy ledwie półtora metra oraz o głębokości 5,5 metra. Cela ta, być może w okresach gdy nie było żadnych skazańców, służyła jako rodzaj chłodni – składu, z racji iż była sucha i zimna.
Pierwsze piętro wieży, przykryte płaskim, drewnianym stropem osadzonym na kamiennych konsolach, mieściło komnatę reprezentacyjną (hall) o wymiarach 8,2 x 4,6 metra. W niej toczyło się życie dzienne mieszkańców, urządzano uczty i spotkania, organizowano uroczystości, przeprowadzano sądy. Główny stół właściciela wieży musiał znajdować się we wschodniej części pomieszczenia, tam bowiem znajdował się kominek, tam też było najwięcej światła, w skądinąd słabo oświetlonej, nawet jak na późnośredniowieczne standardy komnacie. Co nietypowe jedyne dwa okna auli znajdowały się blisko siebie, w narożniku południowo – wschodnim. Oba też zaopatrzono w boczne kamienne siedziska. Przeciwny narożnik po stronie północno – zachodniej, w grubości muru wypełniła latryna z odpływem na nieczystości, szczelinowym otworem doświetlającym i półką ścienną. Podobne półki znajdowały się także w samej auli: jedna blisko narożnika północno – wschodniego, druga w ścianie zachodniej. Ta druga sąsiadowała z przejściem w murze do klatki schodowej, która na pierwszym piętrze połączona była jeszcze z małą komorą osadzoną w grubości muru południowego oraz z korytarzem i drugim wejściem do wieży. Wejście to zlokalizowane było w ryzalicie południowo – zachodnim, a wiodło wprost na koronę muru obronnego otaczającego zachodni dziedziniec. Zabezpieczone było dwoma drzwiami z których zewnętrzne pełniły rolę zwodzonej kładki, opuszczanej za pomocą łańcucha przeprowadzanego przez żelazny pierścień.
Drugie piętro wieży, pełniące rolę komnaty mieszkalnej właściciela, posiadało podobny układ i wielkość jak aula i przykryte było także drewnianym stropem. Różniło się położeniem kominka, który znajdował się we wschodniej części ściany północnej oraz posiadaniem trzeciego, zachodniego okna. W północnej części jego niszy znajdowało się przejście do osadzonej w grubości muru latryny, doświetlanej otworem szczelinowym i zaopatrzonej w małą wnękę, zapewne przeznaczoną na kaganek lub świecę na wypadek nocnej wizyty. Klatka schodowa na poziomie drugiego piętra połączona była z pomieszczeniem o wymiarach 3,5 x 1,5 metra w grubości muru południowego, bardzo podobnym do tego piętro niżej. Dodatkowo jednak na drugim piętrze z klatki schodowej przejść można było do małej komory w południowo – zachodnim ryzalicie, oświetlanej trzema otworami strzeleckimi, być może przeznaczonej dla strażnika strzegącego komnaty lorda.
Trzecie piętro wieży mieściło kolejną komnatę mieszkalną, ponownie o zbliżonym układzie jak piętro niżej, lecz jeszcze lepiej oświetlaną. Piętro to posiadało już cztery okna: dwa w narożniku południowo – wschodnim, jedno w ścianie zachodniej i jedno w zachodniej części ściany północnej. Także tam wszystkie okna posiadały boczne, kamienne siedziska, a okno północne z wnęki okiennej zapewniało przejście do osadzonej w grubości muru latryny. Ogrzewanie komnaty możliwe było dzięki północnemu kominkowi. Po przeciwnej stronie w grubości muru umieszczone było nieduże pomieszczenie połączone ze spiralną klatką schodową, a w ryzalicie południowo- zachodnim kolejna mała komora. Ta ostatnia, jako iż pierwotnie zamykana była żelazną kratą, mogła służyć jako skarbczyk. Znajdujące się powyżej poddasze, ogrzewane kominkiem i oświetlane sześcioma oknami, przeznaczone było zapewne dla służby.
Stan obecny
Dzięki przeprowadzonej w XIX wieku renowacji wieża Kinnaird zachowała się do dnia dzisiejszego w całości, za wyjątkiem muru tworzącego niegdyś od zachodu nieduży dziedziniec. Jej górna część, szczególnie przedpiersie, jest wynikiem owej odbudowy. Zabytek znajduje się obecnie w rękach prywatnych, dlatego wnętrza wieży najpewniej nie są udostępnione dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 1, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of the heartland of Scotland, Malvern 1994.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume IV, Aberdeenshire, Angus and Kinkardineshire, Edinburgh 1986.