Historia
Zamek Kinclaven prawdopodobnie wzniesiony został około początku drugiej ćwierci XIII wieku lub najdalej w latach 30-tych tamtego stulecia, jako jedna z budowli królewskich Aleksandra II. Potwierdzony źródłowo został pod nazwą Kyncleuin w 1248 roku, kiedy to na rok przed śmiercią dwukrotnie odwiedził go Aleksander II, oraz w 1264 roku w czasach króla Aleksandra III (odnotowano wówczas zakupy wina do zamkowej piwniczki oraz naprawę jakiejś łodzi).
W trakcie pierwszej wojny o szkocką niepodległość do Kinclaven w 1296 roku przybył sam Edward I, natomiast rok później zamek miał zostać zdobyty i zniszczony przez szkockiego bohatera narodowego Williama Wallace’a. Po zdobyciu miał on także wyciąć angielski garnizon wraz z jego dowódcą Jamesem Butlerem. W toku kolejnych lat wojny, za rządów Edwarda III, Anglicy odbili Kinclaven, które utrzymywali do przełomu 1336 – 1337 roku. Po zajęciu przez Andrew Moraya i zakończeniu wojen szkocko – angielskich zamek przestał się pojawiać w zapisach źródłowych, choć był wykorzystywany, o czym świadczył jego zapis w 1488 roku diukowi Montrose.
W czasach nowożytnych zamek funkcjonował co najmniej do 1549 roku, kiedy to pod rządami Marii Stewart podarowany został Elizabeth Charters. W 1681 roku konstablem Kinclaven mianowany został earl Atholl, wraz z prawem do pobierania dochodów z okolicznych ziem, ale sam zamek najpewniej był już wówczas niezamieszkałą ruiną.
Architektura
Zamek wybudowano na zachodnim, średniej wysokości brzegu rzeki Tay, w jej głębokim zakolu, które zabezpieczało budowlę od północy, wschodu, i południa. Po przeciwnej stronie Tay ujście do niej miała mniejsza rzeka Isla, w pobliżu nurt zasilały też liczne małe strumienie. Zachodnie przedpole zamku na długości około 15-18 metrów było zasadniczo równe, a następnie podwyższało się. Prawdopodobnie więc na odcinku tym w bliskiej odległości od zamku przekopana została poprzeczna fosa, na północy i południu dochodząca do bardziej stromych brzegów rzeki.
Kinclaven było prostym założeniem na planie zbliżonym do kwadratu o długości boków wynoszącej około 40 metrów. Wyznaczający ten czworobok obwód murów obronnych miał około 2,3 metra grubości, a ich wysokość wynosiła co najmniej 7,6 metra (do takiego stanu zachowały się w XIX wieku, oryginalnie były zapewne nieco wyższe). Narożniki murów mogły być pierwotnie wzmocnione czworobocznymi, wysuniętymi w całości przed obwód obronny basztami, dostępnymi z dziedzińca przez wąskie (0,6-0,9 metra szerokości) wejścia. Baszty południowe i zachodnie były nieco większe, o długości boków wynoszącej około 6 metrów. Kurtyna zachodnia na długości około 7,3 metra była pogrubiona o jakieś 1,8 metra od strony dziedzińca, prawdopodobnie w celu umieszczenia tam schodów, które prowadziły na ganek straży wieńczący mury obronne. Także po stronie zewnętrznej zachodnia kurtyna posiadała pogrubienie, jednak krótkie, bardziej przypominające przyporę. Mogła ona być podstawą latryny lub częścią jakiejś budowli flankującej wjazd do zamku.
Brama wjazdowa na teren zamku usytuowana została w południowej części kurtyny zachodniej, a więc w miejscu skierowanym w jedyną stronę nie objętą zakolem rzeki Tay. Miała ona niecałe 3 metry szerokości i zamykana była broną. Ponadto pośrodku kurtyny południowej znajdowała się mniejsza furta o szerokości zaledwie 0,7 metra, która po przekroczeniu zewnętrznego portalu wejściowego zakręcała w grubości muru obwodowego zamku w lewo, w długi na 4,8 metra korytarz, a następnie po kolejnym zakręcie i trzech stopniach w dół osiągała dziedziniec. Wejście do furty flankowała nieduża czworoboczna baszta, czy też wieżyczka, można było je także doglądać z dziedzińca przez niewielki otwór w murze. Furta na co dzień zapewne ułatwiała komunikację z brzegiem rzeki, przy którym mogła się znajdować nieduża przystań. W razie zagrożenia mogła służyć do ucieczki lub urządzenia niespodziewanego wypadu.
Zabudowa wewnętrzna zamku pozostaje nieznana. Jedynie zagłębienie terenu o wymiarach około 10,5 x 6 metrów w południowo – wschodniej części dziedzińca wskazywałoby, iż mógł tam przy murze obronnym znajdować się podłużny, prostokątny w planie budynek. Zapewne był on dostawiony do muru obwodowego i przykryty dachem jednospadowym. Kolejne zabudowania mogły znajdować się po stronie północnej i południowo – zachodniej, przy czym te pierwsze zaopatrzone były w co najmniej dwie latryny osadzone w grubości muru. Brak jakichkolwiek kamiennych reliktów wskazywałby, iż zabudowania mogły być konstrukcji drewnianej lub szachulcowej (nie licząc ścian zewnętrznych, którymi był mur obronny). Trzy rozglifione otwory, przeprute w murze na wysokości około 3 metrów, wskazywałby na istnienie budynku w części wschodniej dziedzińca, długiego na około 23-24 metry i szerokiego na około 6 metrów. Musiał on mieć przynajmniej dwie kondygnacje. Z racji umieszczenia naprzeciwko bramy wjazdowej, być może pełnił główną rolę mieszkalno – reprezentacyjną (aula).
Stan obecny
Z zamku zachowały się do dnia dzisiejszego pozostałości muru obronnego o wysokości dochodzącej do około 6-7 metrów, pozbawionego dużej części zewnętrznego lica, z wieloma ubytkami i brakującymi fragmentami. Nie przetrwała żadna z narożnych baszt lub wież, ani wewnętrzna zabudowa mieszkalna. Całość jest gęsto porośnięta roślinnością i zaniedbana, ale ogólnodostępna.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 1, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of the heartland of Scotland, Malvern 1994.