Historia
Kościół parafialny w Kincardine O’Neil zbudowany został w połowie XIV wieku, na miejscu dużo starszej świątyni z V wieku n.e. związanej z działalnością świętego Ercharda. Być może inicjatorem prac był ówczesny biskup Abedeen, Alexander Kyninmund, znany z dużej działalności budowlanej, możliwe jednak, iż dokonał on tylko przebudowy świątyni, która została wzniesiona nieco wcześniej, około 1330 roku przez Duncana, earla Fife.
Kościół osiągnął szybko znaczną wagę z powodu usytuowania w pobliżu przeprawy przez rzekę Dee, na szlaku łączącym Strathmore z Marr, a także z powodu połączenia go ze szpitalem – przytułkiem, opiekującym się już od 1231 roku pielgrzymami i biedotą.
W 1625 roku rozebrano szpitalną część kościoła, a resztę przebudowano. W 1733 roku kościół zniszczył pożar, po którym został odbudowany pod koniec XVIII wieku. Kolejną gruntowną renowację przeszedł w 1830 roku, kiedy to jego ściany wzmocniono masywnymi przyporami. Pomimo tego w 1862 roku w okolicy wzniesiono nowy kościół farny, a średniowieczną budowlę porzucono.
Architektura
Kościół otrzymał formę prostej budowli salowej na planie prostokąta, ale posiadającej okazałe rozmiary: 20,6 x 8,3 metra i ściany grube od 1 do 1,3 metra. Od wschodu sąsiadował z zabudowaniami szpitalnymi, prawdopodobnie wzniesionymi także na planie prostokąta o tej samej szerokości i długości około 22 metrów. Kościół przykryto stromym dwuspadowym dachem, opartym na dwóch trójkątnych szczytach, pierwotnie pokrytym strzechą. Nietypową ciekawostką było umieszczenie dwóch czworobocznych, niedużych okien w szczycie wschodnim, tak by mszy przysłuchiwać się mogli złożeni chorobą pensjonariusze szpitala. Wejście do kościoła prowadziło od północy poprzez ostrołuczny, bogato profilowany portal.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachowały się niezadaszone mury obwodowe kościoła, nie pozostał natomiast żaden większy ślad po przyległym do niego szpitalu, poza partią fundamentową. Zachodni szczyt jest obecnie zwieńczony nowożytną dzwonnicą, w ścianach przepruto też kilka nowożytnych okien i portali (wejście zachodnie, środkowe okno wschodnie i zachodnie). W ścianie wschodniej znajdują się dwa ostrołuczne okna, które choć średniowieczne, najpewniej przeniesione tam zostały z rozebranego budynku szpitala.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 3, Edinburgh 1897.
Strona internetowa canmore.org.uk, Kincardine O’neil, North Deeside Road, Old Parish Church.