Historia
Kilmartin wybudowane zostało w trzeciej ćwierci XVI wieku z fundacji biskupa i rektora Johna Carswella, lub nieco później, w czwartej ćwierci XVI stulecia przez Neila Campbella, biskupa Argyll i rektora (plebana) Kilmartin, a także opiekuna małoletniego Archibalda, siódmego earla Argyll. Najstarszy syn Neila, John Campbell zmarł za życia ojca, ale w 1627 roku syn Johna, Alexander, zastąpił dziadka jako właściciel Kilmartin. Kolejni członkowie różnych gałęzi klanu Campbell użytkowali budowlę do połowy XVIII wieku, kiedy to w pobliżu wzniesiona została wygodniejsza rezydencja mieszkalna. Od początku XIX wieku podupadła wieża zaczęła przekształcać się w niezadaszoną ruinę, którą dopiero w latach 90-tych XX wieku odrestaurował prywatny inwestor.
Architektura
Budowlę wzniesiono na planie litery Z, na tarasie dominującym nad doliną strumienia Kilmartin Burn. Składała się ona z głównego, prostokątnego bloku o wymiarach 15,3 x 7,4 metra i grubości murów sięgającej maksymalnie 1,2 metra, do którego dwóch przeciwstawnych narożników dostawiono koliste wieże o średnicy około 3,9 metra. Dodatkowo bryłę urozmaiciła wystająca ryzalitowo z elewacji zachodniej półkolista wieżyczka komunikacyjna. Budynek otrzymał trzy kondygnacja przykryte dwuspadowym dachem ponad głównym blokiem, opartym na schodkowych szczytach wieńczących krótsze boki. Ściany budowli przepruto dość dużymi czworobocznymi otworami okiennymi oraz mniejszymi szczelinami o funkcji strzelnic, osadzonymi głównie w narożnych wieżach. Wejście umieszczono na poziomie przyziemia w południowej części ściany zachodniej. Jego jedynym zabezpieczeniem były otwory do mocowania blokujących drzwi rygli oraz flankujący otwór strzelecki w pobliskiej narożnej wieży.
Wnętrze przyziemia budynku mieściło dwie prawie kwadratowe, sklepione kolebkowo komory spiżarniane, połączone z długim, podsklepionym korytarzem, wiodącym od wejścia i narożnej wieży z klatką schodową na południu do kuchni po przeciwnej, północnej stronie. Kuchnia, podobnie jak spiżarnie, przykryta była ze względów przeciwpożarowych sklepieniem i zaopatrzona w okazałe palenisko wypełniające ścianę północną. W tej samej ścianie osadzono także kamienną rynnę, którą można było dostarczać do budynku świeżą wodę. Po stronie północno – wschodniej kuchnia skomunikowana była z wieloboczną izbą umieszczoną w narożnej wieżyczce, a od zachodu z pomocniczą, spiralną klatką schodową w wieżyczce ryzalitowej, wykorzystywaną zapewne przez służbę, udającą się do prywatnego pomieszczenia właściciela na górze.
Południową część pierwszego piętra budynku wypełniła komnata dzienna o reprezentacyjnym charakterze (hall), posiadająca wymiary 6,8 x 5,1 metra, wyposażona w kominek w ścianie zachodniej i małą komorę w narożniku południowo – wschodnim (prawdopodobnie rodzaj bezpiecznego schowka). W części północnej piętra znajdowała się mniejsza komnata prywatna, także ogrzewana kominkiem. Tego ostatniego luksusu nie miało małe, wieloboczne pomieszczenie wypełniające narożną wieżę północno – wschodnią. Dodatkowe pomieszczenia mieszkalne znajdowały się także na najwyższej kondygnacji o charakterze poddasza. Wszystkie komnaty na piętrach przykryte były drewnianymi stropami.
Stan obecny
Odrestaurowany paręnaście lat temu zabytek jest dziś własnością prywatną. Jego wnętrza są na stałe zamieszkiwane, przez co zwiedzanie środka budowli najpewniej nie jest możliwe, choć część pomieszczeń udostępniona jest do odpłatnego wynajmowania w ramach luksusowego hotelu. Oglądanie budynku od strony zewnętrznej nie jest niczym ograniczone.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 4, Edinburgh 1892.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Monuments, volume VII, Mid Argyll and Cowal, Edinburgh 1992.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume V, north and west Scotland, Edinburgh 1986.