Historia
Wieża Keiss wzniesiona została pod koniec XVI wieku, z inicjatywy George’a, piątego earla Caithness, być może na miejscu starszej siedziby mieszkalno – obronnej zwanej Raddar. Po raz pierwszy istnienie wieży potwierdzone zostało w przekazach pisanych dopiero w 1623 roku, kiedy to George przeciwstawił się królowi Jakubowi VI, a ten wysłał sir Roberta Gordona, by spustoszył region Caithness. Choć earl zaopatrzył swe zamki na wypadek oblężenia, to jednak sam uciekł na bezpieczniejsze Orkady. Prawdopodobnie z tego powodu wszystkie jego trzy siedziby poddały się i zostały przejęte przez oddziały Roberta Gordona.
Syn earla, George, lord Berriedale, co prawda odzyskał Keiss, lecz już w 1643 roku wieża przeszła na własność Georga Sinclaira, szóstego earla Caithness. Zbudował on zamek w Thurso, którego używał jako głównej rezydencji, przez co wieża Keiss podupadła. Jej stan pogorszył spór w jaki popadli Sinclairowie z Campbellami z Glenorchy. Jako, że ci ostatni popierani byli przez sąd i króla, Sinclair zaczął prowadzić walkę podjazdową przeciwko swym przeciwnikom, tracąc w konsekwencji swe siedziby Girnigoe i Thurso. Dopiero interwencja Jamesa, księcia Yorku, doprowadziła do zwrócenia mu majątku, choć w tym czasie Keiss najpewniej znajdowało się już w ruinie.
W 1700 roku Keiss odnotowane zostało w przekazach jako opuszczone i zniszczone, lecz około 1726 roku wieża miała zostać naprawiona przez sir Williama Sinclaira z Dunbeath. Sprzedał on ją około połowy XVIII wieku, po wybudowaniu sobie wygodniejszej rezydencji. Keiss jeszcze kilkukrotnie zmieniało właścicieli, lecz nie inwestowali oni już w starą i niewygodną do zamieszkiwania budowlę, która opuszczona, popadła w prawie całkowitą ruinę.
Architektura
Wieżę wzniesiono na skalistym, płytkim cyplu, opadającym stromymi, prawie pionowymi skarpami ku kamienistemu nabrzeżu i wodom Morza Północnego. Lokalizacja taka zapewniała jedyną dogodną drogę dojazdową od strony północno – zachodniej, i dlatego tam też szyję cypla przecięto przekopując suchą fosę. Przedpole wieży było równe, jedynie na północnym – zachodzie w odległości kilkuset metrów teren lekko zaczynał podnosić się.
Budowla miała w planie kształt krótkiego prostokąta o wymiarach 8,3 x 7,1 metrów, z dostawionymi blisko narożników dwoma cylindrycznymi wieżyczkami o średnicach około 3,5 metra: jedną od wschodu, drugą od południowego – zachodu. Była to modyfikacja często spotykanego w szkockich wieżach mieszkalnych planu o kształcie litery Z, zmienionego w Keiss zapewne z powodu braku miejsca na niewielkiej przestrzeni cypla. Prawdopodobnie z tego samego powodu nadano wieży wysoką, smukłą sylwetkę, mieszczącą aż cztery kondygnacje oraz poddasze. Wieżyczka południowo – zachodnia na poziomie najwyższej kondygnacji przyjmowała rzut czworoboczny.
Wejście do wieży musiało znajdować się w zawalonym narożniku północno – zachodnim, skąd prowadziło do sklepionej kolebkowo gospodarczej komory w przyziemiu. Pomieszczenie to skomunikowane było z obiema bocznymi wieżami, przy czym południowa mieściła cylindryczną klatkę schodową wiodącą na pierwsze piętro. Na wyższe kondygnacje komunizację przejmowała już obła, nadwieszana wykuszowo wieżyczka w północnej części budowli, na elewacji zachodniej. Przykryte pierwotnie drewnianymi, płaskimi stropami, piętra zajmowane były przez pomieszczenia mieszkalne, przy czym główny blok wieży mieścił na każdej kondygnacji jedną salę. Reprezentacyjna aula (hall) zapewne funkcjonowała na pierwszym piętrze.
Stan obecny
Wieża znajduje się dziś w stanie ruiny, pozbawionej całego północno – zachodniego narożnika. Co gorsza zabytek nie jest zabezpieczony, grożąc kolejnymi obsunięciami murów, zwłaszcza iż stoją one tuż w pobliżu nabrzeżnych skarp. Zwiedzanie wieży możliwe jest tylko od strony zewnętrznej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Third report and inventory of monuments and constructions in the county of Caithness, Edinburgh 1911.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume V, north and west Scotland, Edinburgh 1986.