Historia
Wieża mieszkalna Inverquharity zbudowana została w drugiej ćwierci XV wieku, po tym jak w 1420 roku miejscowe ziemie nabył ród Ogilvy. Inicjatorem jej budowy był Alexander Ogilvie, drugi lord Inverquharity. W 1444 roku otrzymał on królewskie pozwolenie na umieszczenie w swej siedzibie żelaznej kraty wejściowej. Przypuszczalnie pod koniec XV wieku lub w XVI stuleciu wieża została poddana modernizacji (przedpiersie z krenelażem), bowiem ród Ogilvy uzyskał wówczas kolejny królewski przywilej. Być może budowla brała udział w długotrwałych i krwawych sporach między klanami Ogilvy i Lindsay, jakie toczyły się u schyłku średniowiecza i we wczesnym okresie nowożytnym. Inverquharity użytkowane było do XVIII wieku, kiedy to po opuszczeniu wieży zawaleniu uległo jej boczne skrzydło. W latach 60-tych XX stulecia na jego miejscu wzniesiono współczesny budynek.
Architektura
Wieżę usytuowano nad stromą, wysoką na około 9 metrów skarpą, opadającą na południu ku strumieniowi Quhiraty (Carity) Burn. Strumień ten wpadał po wschodniej stronie wieży do rzeki South Esk, która zabezpieczała Inverquharity od strony północnej. Jej silnie meandrujące koryto w połączeniu z licznymi odnogami i dopływami spływającymi z górskiego masywu po stronie północnej, tworzyło podmokłe i zabagnione, zapewne ciężkie do przebycia w średniowieczu tereny.
Wieża wzniesiona została na planie litery L, składającym się z głównego, prostokątnego bloku o wymiarach 13,7 x 10,7 metra, posiadającego mury grube na 1,8-2,3 metra, do którego od północnego – wschodu przystawione było mniejsze, czworoboczne skrzydło o szerokości około 8 metrów. Wejście umieszczono, jak zawsze w budowlach o takim układzie, w kącie pomiędzy oboma skrzydłami. Prowadziło ono od wschodu do przyziemia głównego bloku wieży. Usytuowanie takie pozwalało minimalizować przeciągi oraz zabezpieczać drzwi ogniem flankowym z bocznego skrzydła. Ostrołucznie zwieńczony portal zamykany był żelazną kratą, w charakterystyczny dla szkockich wież mieszkalnych sposób, poruszaną ruchem wahadłowym a nie opuszczaną. Głównym elementem obronnym była jednak dookolna galeria wieńcząca wieżę, ukryta za masywnym przedpiersiem z krenelażem, osadzonym na wystających przed lico muru wspornikach, pomiędzy którymi tuż nad wejściem utworzono machikuły. W trzech narożnikach przedpiersie formowało obłe bartyzany.
Wewnątrz masywnych murów wieży mieściły się cztery kondygnacje wraz z poddaszem, z czego dwie zwieńczone były sklepieniem kolebkowym, jedna drewnianym stropem, a poddasze zapewne otwartą więźbą dachową. Komunikację pomiędzy nimi zapewniała cylindryczna klatka schodowa osadzona w grubości muru, w miejscu połączenia bocznego skrzydła z głównym blokiem. Dostępna była ona wąskim korytarzykiem odchodzącym od korytarza wejściowego w przyziemiu.
Najniższa kondygnacja głównego bloku wieży przeznaczona była zapewne na spiżarnię (lub jako schronienie dla zwierząt gospodarczych), z racji słabego oświetlenia zapewnianego jedynie przez szczelinowe otwory przeprute od północy i południa. Otwory te osadzono we wnękach i rozglifiono do wnętrza. Komora przyziemia przykryta była stropem osadzanym na kamiennych wspornikach, ponad którym mieściła się kolejna izba o przeznaczeniu gospodarczym, podobnie doświetlana od północy i południa małymi otworami, oraz jednym dodatkowym otworem w ścianie zachodniej, lecz zwieńczona sklepieniem kolebkowym.
Drugie piętro zajmowane było przez dzienną komnatę o cechach reprezentacyjnych (ang. hall). Dostępna była ona za pomocą wspomnianej cylindrycznej klatki schodowej, lecz dość nietypowo wejście możliwe było poprzez wąski korytarz w grubości muru, częściowo wypełniony schodami, długi aż na ponad 6 metrów i zakręcający na północnym – wschodzie. Rozwiązanie takie zapewne ułatwiało ewentualną obronę i dawało możliwość lepszego zatarasowania drogi napastnikom. Sala była przestronną komnatą o wymiarach w planie 9,1 x 5,8 metra i wysokości 6,4 metra do sklepienia. Oświetlały ją dwa większe okna, osadzone w głębokich niszach w ścianie wschodniej i zachodniej. Nisze te zaopatrzono w boczne, kamienne siedziska. Trzeci, mniejszy otwór przepruto na południu, wysoko w ścianie ponad kominkiem. Być może pierwotnie doświetlał on dodatkowe półpiętro lub drewnianą galerię. W grubości muru zachodniego ukryto niewielką, nieoświetloną komorę o wymiarach 3,3 x 1,5 metra, prawdopodobnie sypialnię. Kolejna podobna, oświetlana okienkiem, ale mniejsza komora umieszczona została w ścianie północnej. Co więcej w narożniku północno – zachodnim umieszczono w grubości muru małą komórkę prowadzącą do schodów w dół i zakończoną bardzo małym pomieszczeniem z oknem. Jej przeznaczenie nie jest znane, być może pierwotnie była to alternatywna, później przebudowana klatka schodowa do spiżarni. Najwyższa kondygnacja – poddasze, pełniło funkcje mieszkalne i ogrzewane było dwoma kominkami, co wskazuje, iż musiało być dzielone na dwie izby.
Boczne skrzydło wieży na poziomie piętra komnaty reprezentacyjnej prawdopodobnie mieściło kuchnię, gdyż łączył ją z korytarzem wejściowym otwór serwisowy służący do podawania potraw i naczyń, noszonych przez służbę na pański stół. Pozostałe kondygnacje skrzydła północno – wschodniego musiały zajmować pomieszczenia mieszkalne (góra) i gospodarcze (przyziemie). Na samym dole skrzydła znajdowała się głęboka aż na 15 metrów studnia, blokowana żelazną kratą.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego z pierwotnej budowli zachował się główny blok wieży, natomiast na miejscu bocznego skrzydła północno – wschodniego, zniszczonego pod koniec XVIII wieku, wzniesiono nowożytny budynek. Wnętrza średniowiecznej budowli zostały przystosowane do współczesnych standardów mieszkaniowych. Obecnie zabytek znajduje się w rękach prywatnych dlatego zwiedzanie jego wnętrz najpewniej nie jest możliwe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume IV, Aberdeenshire, Angus and Kinkardineshire, Edinburgh 1986.