Historia
Zamek Inverlochy zbudowany został około 1275-1295 roku przez ród Comynów, jedną z najważniejszych i najbogatszych rodzin w Szkocji końca XIII wieku, a konkretnie z inicjatywy Johna Comyna II, lorda Badenoch i Lochaber, jednego z sześciu regentów w czasach małoletniej i nominalnej władczyni Szkocji, Małgorzaty Kenneth, córki króla norweskiego Eryka II i Małgorzaty szkockiej. Prace budowlane zamku sfinansowała gałąź rodu zwana Czerwonymi Comynami.
Czerwoni Comynowie wraz z ich kuzynami, tzw. Czarnymi Comynami, w momencie kryzysu ustrojowego po śmierci króla Aleksandra III w 1286 roku, poparli pretensje do korony Johna Balliola, przeciwnika Roberta I Bruce. Po klęsce z Anglikami pod Dunbar i abdykacji Balliola w 1296 roku, Comynowie wysunęli własnego kandydata do tronu, Johna Comyna III zwanego Czerwonym, jednak został on zamordowany przez Roberta I w 1306 roku w Dumfries. Dwa lata później wojska Roberta pokonały Comynów w bitwie pod Inverurie, po czym Robert przekazał ich dobra klanowi MacDonaldów. Sam zamek prawdopodobnie przejęty został przez władcę. Pomimo, iż był na tyle siną warownią, iż w 1297 roku zdołał odeprzeć atak sił z zachodnich wysp Szkocji, jego mury po upadku Comynów zostały uznane za nieprzydatne i opuszczone.
Niezamieszkany i zrujnowany zamek poddano naprawom dopiero w 1505 roku, kiedy to przekazany został Alexandrowi Gordonowi, earlowi Huntly, z zadaniem przystosowania go do zakwaterowania królewskiego garnizonu. Do celów wojskowych i garnizonowych Inverlochy wykorzystywane było jeszcze w XVII wieku, między innymi w 1645 roku w trakcie kampanii Jamesa Grahama, markiza Montrose, przeciwko oddziałom protestanckim. Nie wiadomo kiedy zamek został ostatecznie porzucony.
Architektura
Zamek Inverlochy wzniesiony został na płaskim terenie, na południowym brzegu rzeki Lochy, w strategicznie ważnym miejscu, w pobliżu jej ujścia do Loch Aber a dalej do Loch Linnhe. Podejście do niego utrudniały szerokie rozlewiska rzeki, jej liczne małe odnogi i spływające z okolicznych gór dopływy, przez które okoliczne tereny były podmokłe i bagniste. Jednocześnie rozwinięta sieć wodna zapewniała dobrą komunikację, realizowaną za pomocą łodzi przybijających do sąsiedniej przystani. Po południowej stronie zamku znajdowało się podzamcza lub podzamkowa osada.
Zamek otrzymał prostą formę utworzoną przez cztery kurtyny muru obronnego zamykającego trapezowaty dziedziniec o wymiarach około 30,8 x 27,4 metra. Były one bardzo masywne, ich grubość w przyziemiu wynosiła około 2,7 metra, natomiast pierwotna wysokość przekraczała zapewne 9 metrów. Kurtyny zwieńczone były chodnikiem dla obrońców, zabezpieczonym przedpiersiem z krenelażem, w którego merlonach przepruto wysokie, szczelinowe otwory strzeleckie. Z trzech stron (poza północną gdzie znajdowało się koryto rzeki) zamek otoczony był przez nawodnioną fosę o szerokości około 9,1 metra, przebiegającą w odległości około 12 metrów od murów. Na linii bramy południowej przerzucono przez nią drewniany zwodzony most.
Wszystkie cztery narożniki zamku zaopatrzone zostały w cylindryczne, silnie wysunięte w stronę fosy wieże, z których trzy: południowo – zachodnia oraz obie wschodnie posiadały zbliżone gabaryty. Wszystkie trzy miały wewnętrzną średnicę wynoszącą około 4,3 metra, a zewnętrzną około 8-9 metrów, wszystkie też posiadały w grubości murów schody wiodące z niskiego i ciemnego przyziemia na pierwsze i drugie piętro oraz na górną kondygnację bojową zaopatrzoną w krenelaż. Wieże były wyższe o jedną kondygnację od sąsiednich kurtyn, z chodnikami straży były więc połączone drugie piętra. Doświetlanie ich wnętrz zapewniały wąskie i wysokie otwory strzeleckie, rozglifione do wnętrza i osadzone w czworobocznych wnękach. Część z nich skierowana była w przedpole, część natomiast flankowała każdą z kurtyn muru.
Wieża północno – zachodnia, zwana Wieżą Comyna, była masywniejsza i zapewne pełniła rolę donżonu. Posiadała 6,1 metra wewnętrznej średnicy przy murach grubych aż na 3,2 metra, w których osadzono szeroką na około 1,1 metra klatkę schodową. Łączyła ona gospodarcze i ciemne przyziemie z komnatą dzienną lorda na pierwszym piętrze oraz z komnatą mieszkalną na drugim piętrze i z otwartą kondygnacją obronną na samej górze. Ta ostania połączona była schodami z chodnikami straży w koronie sąsiednich kurtyn, dzięki czemu cały obwód obronny zamku miał niezakłóconą komunikację. Komnata dzienna nie posiadała kominka, musiała być więc dogrzewana w chłodnym klimacie przez przenośne kosze paleniskowe, miała natomiast w grubości muru przejście do latryny. Komnata mieszkalna, w której zapewne mieściło się łoże, jakiś mały stół, skrzynie na ubrania i inne osobiste rzeczy, ogrzewana była kominkiem.
Główną bramę wjazdową, szeroką na około 2,3 metra, usytuowano w najkrótszej kurtynie południowej. Druga, pomocnicza brama, szeroka na 1,7 metra, znajdowała się po stronie północnej, gdzie skierowana była w stronę rzeki i znajdującej się tam przystani. Każda z nich zamykana były broną, a dodatkowo główna brama południowa wewnątrz obwodu obronnego, a więc na terenie dziedzińca, posiadała budynek bramny, z drugim portalem zamykanym na dwuskrzydłowe, dębowe wrota blokowane ryglami. Wewnętrzny budynek bramny, choć mniejszy mógł się także znajdować przed bramą północną. Oba zapewne nie przekraczały wysokością kurtyn muru obronnego.
Dziedziniec zamku prawdopodobnie był w dużej części zastawiony zabudowaniami, z których zdecydowana większość, poza budynkami bramnymi, miała konstrukcję drewnianą bądź szachulcową. Ustawione wzdłuż ścian murów obronnych mieściły zapewne aulę (ang. hall), czyli dużą komnatę o charakterze reprezentacyjnym, oraz szereg pomieszczeń gospodarczych: kuchnię, browar, piekarnię, stajnie, czy domy służby.
Stan obecny
Zamek znajduje się dziś w stanie trwałej ruiny z murami obronnymi zachowanymi na większości obwodu, lecz mającymi jedynie około 6-7 metrów wysokości. Widoczne na niektórych ich fragmentach blanki są efektem XIX-wiecznej odbudowy. Podobną wysokość zachowały narożne wieże, pozbawione podziałów między kondygnacjami. Zabudowa wewnętrzna zamku z racji wykonania z materiałów nietrwałych nie zachowała się, widoczne są jedynie relikty jeden ze ścian południowego budynku bramnego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Brown M., Scottish baronial castles 1250-1450, Oxford 2009.
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 1, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
Tabraham C., Scotland’s Castles, London 2005.