Historia
Hoddom (Hoddam) pierwotnie było częścią włości Annandale, zakupionej w 1124 roku przez ród Bruce i przekazanej anglo-normańskiej rodzinie de Hodlem, która na północnym brzegu Annan wzniosła pierwszą drewniano – ziemną siedzibę obronną. Przez kolejne stulecia była ona nadal częścią Annandale i przechodziła przez ręce wielu różnych właścicieli, aż przed 1486 rokiem Hoddom zakupił Herbert Herries z Terregles. Jego potomek, William Herries zmarł w 1543 roku nie pozostawiając syna, a wyłącznie trzy córki, z których Anges odziedziczyła południową część dóbr i poślubiła sir Johna Maxwella z Terregles. Powiększył on ziemie o uzyskane od zakonu joannitów Trailtrow i około 1565 roku wzniósł na nich nową wieżę mieszkalną Hoddom (ponadto ufundował pobliskie wieże Repentance i Annan). John Maxwell dzierżył wówczas urząd strażnika szkockiego pogranicza (Warden of the Scottish West March), dlatego Hoddom miało pełnić bardziej rolę jego granicznej kwatery o wydatnych cechach obronnych, niż siedziby mieszkalnej o wysokim statusie.
John Maxwell należał do stronników Marii Stewart, którą wspierał w trakcie konfliktu z regentem Jamesem Stewartem, earlem Moray. Po klęsce w bitwie pod Langside w 1568 roku otrzymał nakaz poddania Hoddom, do którego się nie zastosował, przez co jeszcze w tym samym roku wieżę obległy oddziały earla Moray. Garnizon poddał się zaledwie po jednym dniu, a Hoddom przejął Douglas z Drumlanrig, który też otrzymał tytuł strażnika szkockiego pogranicza. W 1569 roku wieża została co prawda odbita przez siły wierne Marii Stewart, lecz już rok później obległy ją, zdobyły i zniszczyły wojska angielskie pod dowództwem lorda Henrego Scrope.
Po zakończeniu konfliktu, w 1578 roku John Maxwell odzyskał zarówno urząd jak i wieżę Hoddom, które następnie odziedziczył jego syn William. Gdy w 1603 roku Szkocja i Anglia zostały złączone unią personalną pod władzą jednego króla, wieża utraciła znaczenie jako pograniczna budowla obronna. W 1627 roku zakupił ją sir Richard Murray z Cockpool, choć najpewniej nie zamieszkiwał w niej na stałe. Dopiero po 1637 roku, gdy Hoddom stało się własnością jego brata, sir Johna Murraya, earla Annandale, wieża odzyskała funkcje rezydencjonalne i została przebudowana (między innymi podwyższono wówczas boczne skrzydło o dodatkowe kondygnacje).
Po śmierci sir Johna Murraya w 1653 roku Hoddom przeszło na sir Davida Caregie, earla Southesk, a w 1688 roku zostało sprzedane Johnowi Sharpe z Collieston, mieszczaninowi Dumfries i członkowi parlamentu, w którego rękach potomków pozostawało do 1769 roku. Kolejny właściciel, Charles Kirkpatrick (Sharpe) poddał wieżę kolejnym nowożytnym przekształceniom, podobnie jak w następnych latach jego syn, Matthew Sharpe. Pomiędzy 1878 a 1891 rokiem Edward Brook, właściciel młynu z Huddersfield rozebrał część starszych zabudowań wokół wieży i wzniósł na ich miejscu nowe skrzydło mieszkalne, choć i tak w latach 20-tych XX wieku Hoddom utraciło status rezydencji. Służyło jako szpital w czasie drugiej wojny światowej, następnie zostało opuszczone, aż w 1953 roku wyburzono część ze zrujnowanych nowożytnych zabudowań.
Architektura
Wieżę wzniesiono we wschodniej części plateau, na krawędzi stromego stoku opadającego na północy ku rzece Annan, która otaczała zakolem Hoddom, pozostawiając jedyną wolną stronę na południu. Dodatkowo od zachodu przepływał strumień Black Sike, wpadający na północnym – wschodzie do Annan. Wieża znajdowała się w północno – wschodniej części dziedzińca wytyczonego przez czworoboczny w planie obwód murów. Całość otoczona była przekopem.
Wieża otrzymała w planie kształt litery L, składający się z głównego, prostokątnego bloku o wymiarach 15,5 x 11 metrów i mniejszego skrzydła o szerokości 8,7 metra po stronie północno – zachodniej. Ta masywna budowla, o murach grubych w przyziemiu aż na 2,7 metra (czym przypominała starsze, XV-wieczne wieże mieszkalne), mieściła cztery główne kondygnacje oraz murowane poddasze wieńczące główny blok, pozostawiające miejsce na dookolną galerię obronną, umieszczoną na wysokości 15,3 metra. W typowy dla późnośredniowiecznych szkockich wież mieszkalnych sposób, chodnik obrońców zabezpieczono okazałym przedpiersiem, wysuniętym przed lico murów wieży na trzech rzędach konsol, zaopatrzonym w krenelaż i przechodzącym w narożnikach w obłe bartyzany.
Komunikację pionową w wieży zapewniała cylindryczna klatka schodowa, osadzona wewnątrz grubych murów bocznego skrzydła, w którym też znajdowało się wejście do wieży. Umieszczone w kącie utworzonym przez obie części budowli, mogło być dzięki temu flankowane z głównego bloku wieży, a dodatkowo tuż nad portalem wejściowym nadwieszono wykusz z machikułami. Na poziomie drugiego piętra główna, stosunkowo szeroka klatka schodowa kończyła się, w górę zaś prowadziły położone obok niej mniejsze, ciaśniejsze, spiralne schody.
Wewnątrz dwie komory na poziomie przyziemia, jak w większości szkockich wież mieszkalnych, zostały zwieńczone sklepieniem kolebkowym. Doświetlały je jedynie otwory strzeleckie, pełniły więc zapewne funkcje magazynowe. Były połączone ze sobą, a północna, nieco mniejsza od południowej, dodatkowo skomunikowana z niewielkim przedsionkiem przy wejściu do wieży oraz z klatką schodową. Obie komory rozdzielała ściana pociągnięta do samej góry wieży i rozdzielająca pomieszczenia na wszystkich kondygnacjach.
Pierwsze piętro mieściło komnatę dzienną (hall) oraz mniejszą komnatę o bardziej prywatnym charakterze, obie ogrzewane kominkami. Dodatkowo przy klatce schodowej mieściła się w grubości muru spora komora o nieznanym przeznaczeniu. Układ drugiego piętra był podobny, jedynie obydwa pomieszczenia mieszkalne posiadały dodatkowe komory latrynowe w grubości muru wschodniego. Trzecie piętro oprócz dwóch komnat w głównym skrzydle, dzięki zastąpieniu głównej klatki schodowej mniejszą, mieściło także małą podsklepioną komnatę w bocznym skrzydle. Wszystkie pomieszczenia mieszkalne oświetlały czworoboczne okna, z których część wyposażono w otwory strzeleckie przystosowane do użycia broni palnej.
Stan obecny
Wieża mieszkalna Hoddom oraz jej najbliższe otoczenie zostały znacznie przekształcone między XVII a XIX stuleciem. Zmiany te najbardziej widoczne są na terenie zastawionego nowożytnymi budowlami dziedzińca oraz w postaci górującego nad całością dwukondygnacyjnego zwieńczenia bocznego skrzydła, nadbudowanego na przedpiersiu starszej konstrukcji. Całość zaniedbana na skutek wieloletniego opuszczenia i braku remontów do niedawna przedstawiała smutny wygląd, jednak w 2009 roku miano rozpocząć przygotowania do prac renowacyjnych i przekształcenia zabytku w luksusowy hotel.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Seventh report with inventory of monuments and constructions in the county of Dumfries, Edinburgh 1920.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.