Historia
Wieża Hallbar znajdowała się na terenach baroni Braidwood, która w 1326 roku podarowana została przez króla Roberta I Johnowi de Monfod. W 1581 roku baronię przejął Harie Stewart z Gogar, co było też pierwszą wzmianką pisaną o samej wieży. Przypuszczalnie wzniesiona została ona po 1535 roku, na skutek zarządzenia króla Jakuba V, który nakazał wznosić obwarowane siedziby mieszkalne każdemu posiadaczowi ziemskiemu z majątkiem nie mniejszym niż 100 funtów.
W 1592 roku Hallbar przeszło na własność lorda Maintland z Thirlestane, następnie w XVII wieku na Jamesa Douglasa, markiza Douglas, aż w 1681 roku miejscowe dobra zakupił George Lockhart, posiadający w okolicy własne ziemie. Do XIX wieku wieża popadła w zaniedbanie i ruinę, na szczęście jednak przed całkowitą degradacją uchronił ją sir Norman Macdonald Lockhart, z inicjatywy którego odbudowano przedpiersia, dachy i szczyty.
Architektura
Wieża zbudowana została na północnym brzegu potoku Tiddler Burn, który płynął głębokim wąwozem ochraniającym Hallbar od południa. Otrzymała ona w planie niewielkie wymiary o bokach długości około 7,6 metra, co przy pięciu kondygnacjach nadało jej smukłą sylwetkę. Zwieńczenie wieży stanowił dach dwuspadowy oparty krótszymi bokami na schodkowych szczytach, jednak pozostawiono tu pewien kompromis pomiędzy obronnością a funkcjami mieszkalnymi, gdyż z dwóch stron: od wschodu i zachodu, umieszczono jeszcze galerię obronną, ukrytą za przedpiersiem osadzonym na masywnych wspornikach wysuniętych z lica murów (zamiast typowych dla XV-wiecznych szkockich wież mieszkalnych galerii dookolnych). Co ciekawe w północnym murze najwyższej kondygnacji umieszczono gołębnik, zlokalizowany za przewodem kominowym, który pozwalał ogrzać gniazda. Dostępny był on od zewnątrz przed nadwieszany, drewniany ganek.
Układ wnętrz wieży nie odbiegał od popularnego w XVI-wiecznej Szkocji schematu, przy czym na każdym piętrze znajdowało się tylko jedno pomieszczenie. Na samym dole mieściła się przykryta sklepieniem kolebkowym komora gospodarcza, natomiast na pierwszym piętrze znajdowała się komnata dzienna, niewielka aula o bokach długości 4,3 metra. Było to jedyne pomieszczenie w wieży z oknem we wnęce wyposażonej w kamienne siedziska i jedne ogrzewane kominkiem, pomimo tego, iż górne kondygnacje musiały pełnić funkcje mieszkalne. Aulę przykrywał drewniany strop, podobnie jak pomieszczenie na drugim piętrze, zaopatrzone w latrynę umieszczoną w murowanym wykuszu przy ścianie zachodniej. Trzecie piętro niecodziennie zwieńczono sklepieniem kolebkowym zamiast stropu. Czwarte piętro oprócz dostępu do wykusza osadzonego w jednym ze szczytów, posiadało przejścia na obronne galerie.
Oryginalnie rozwiązano w Hallbar komunikację pionową pomiędzy kondygnacjami. Zbyt mała grubość muru (około 1,6 metra) zapewne nie pozwoliła na umieszczenie w nim cylindrycznej klatki schodowej, dlatego utworzono w nim proste, wąskie biegi schodów przebiegające na różnych kondygnacjach w różnych częściach wieży, z zakrętami w narożnikach. Jedynie mur północny pozostał od nich wolny z powodu poprowadzenia tam przewodu kominowego, przez co idąc na szczyt, na poziomie drugiego piętra trzeba było przeciąć pomieszczenie, wychodząc ze wschodu, do wejścia do następnych schodów na zachodzie. Wejścia do wnętrza wieży były dwa. Jedno z poziomu dziedzińca do komory gospodarczej, drugie na poziomie piętra, prawdopodobnie z poziomu korony obwarowań otaczających dziedziniec (około 30 x 13 metrów).
Stan obecny
Zachowana w bardzo dobrym stanie i odnowiona pod koniec XX wieku, wieża jest dziś własnością Carluke High School, która odpłatnie udostępnia w niej pomieszczenia mieszkalne na czas wakacji. XIX-wieczna renowacja objęła górne partie obu szczytów, oba wykusze, przedpiersia z krenelażem oraz dach. Utrzymana została w stylistyce nawiązującej do oryginalnego wyglądu wieży.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.