Historia
Budowa zamku prawdopodobnie związana była z klanem Gunn, a w szczególności z Georgem Gunnem, pierwszą bezspornie potwierdzoną w przekazach pisanych głową rodu i koronerem Caithness, który miał wznieść Halberry około połowy XV wieku, być może na miejscu jakiejś starszej siedziby. George Gunn piastował ważny urząd, poświęcony głównie ochronie finansów króla, a także związany z przestępstwami oraz konfiskatą mienia. Jako koroner Gunn był również odpowiedzialny za prawo i porządek, posiadając uprawnienia quasi-wojskowe. George Gunn i wielu jego synów zostało zabitych około 1452 roku w kaplicy St. Tears, przypuszczalnie z powodu zbytniego zaangażowania w konfiskaty lub innego egzekwowania prawa. W źródłach pisanych nie pozostawiono informacji o losach zamku po śmierci koronera. Przypuszczalnie został on dość wcześnie porzucony lub celowo zniszczony.
Architektura
Zamek usytuowano na spłaszczonym szczycie obszernego cypla o długości około 160 metrów i szerokości dochodzącej do 50 metrów, którego krawędzie na południu i wschodzie opadały skalistymi, pionowymi klifami ku wodom Morza Północnego, a na północy ku wąskiej cieśninie utworzonej przez cypel i opadające skarpy terenu lądowej części Szkocji. Jedyna dogodna droga dojazdowa do zamku wiodła od strony zachodniej, poprzez podmokłe torfowiska i wąską szyję łączącą się z cyplem, zabezpieczoną poprzecznym, wykutym w skalnym podłożu przekopem o szerokości około 10 metrów i głębokości 2 metrów.
W południowej najwęższej części cypla, w odległości około 15-18 metrów od przekopu, wzniesiona została czworoboczna wieża mieszkalno – obronna o wymiarach w planie około 13,4 x 8,5 metra, prawdopodobnie posiadająca trzy kondygnacje i poddasze. Sądząc po XV wiecznej dacie budowy mogła być, podobnie jak inne tego typu konstrukcje w Szkocji, zwieńczona dookolną galerią obronną ukrytą za przedpiersiem osadzonym na wspornikach, być może z narożnymi obłymi bartyzanami. Wieża znajdowała się w czołowej części zamku, a nie w najbezpieczniejszej, tylnej części cypla, stanowiła więc nie tylko główną budowlę mieszkalną, ale i najważniejszą konstrukcję obronną, która osłaniała zabudowania w dalszej części cypla oraz flankowała bramę.
Całość cypla, pomimo doskonałych naturalnych warunków obronnych terenu, ogradzał kamienny mur obronny, poprowadzony w pobliżu skarp i wydzielający dość obszerny dziedziniec. Było na nim wystarczająco dużo miejsca, by pomieścić dodatkowe zabudowania mieszkalno – gospodarcze, z ulokowanymi zawsze na zamkach stajniami, kuchniami, piekarnią, browarem, czy też spiżarniami lub spichrzami. Prawdopodobnie były one w większości konstrukcji drewnianej lub szachulcowej i zlokalizowane przy wewnętrznych elewacjach muru obronnego.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych, a o jego istnieniu świadczą jedynie pozostałości przekopu i nikłe relikty po oddalonej o około 18 metrów od niego wieży mieszkalnej. Przed odwiedzeniem Halberry należy uzyskać pozwolenie od lokalnych właścicieli i zachować dużą ostrożność ze względu na urwiste klify.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Gunn A., The real history of (Clan) Gunn, Morrisville 2023.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Third report and inventory of monuments and constructions in the county of Caithness, Edinburgh 1911.