Historia
Wieża Greenknowe wybudowana została, zgodnie z inskrypcją podaną na nadprożu wejścia, w 1581 roku przez sir Jamesa Seatona z Touch i Edmonstone, którego przodkowie posiadali miejscowe dobra już od początku XV wieku. Wówczas to sir Alexander Seton z Touch poślubił Elizabeth, dziedziczkę rodu Gordonów i wszedł w posiadanie Greenknowe.
W XVII wieku wieżę kupiła rodzina Pringles z Stichel, z inicjatywy których miała zostać przebudowana i powiększona o sąsiadujący, niezachowany budynek. Użytkowana miała być aż do XIX wieku, kiedy to opuszczona popadła w ruinę. Jej renowację i zabezpieczenie przeprowadzono w latach 30-tych XX wieku.
Architektura
Wieża zbudowana została na niewielkim wzniesieniu, pierwotnie pośród bagnistych i podmokłych terenów, jako typowa szkocka budowla obronno – mieszkalna na planie litery L, składająca się z głównego bloku na planie prostokąta o wymiarach 10 x 7,6 metra, oraz z mniejszego skrzydła po stronie północno – wschodniej, wielkości 4,5 x 3,3 metra. Mury o grubości 1,2 metra dźwigały cztery kondygnacje i poddasze, przykryte dwuspadowymi dachami opartymi na schodkowych szczytach. Osobny dach nakrywał główny blok wieży, a osobny boczne skrzydło. Namiastką obronności były dwie obłe bartyzany, podwieszone na przeciwległych narożnikach głównej części wieży.
Typowym rozwiązaniem było umieszczenie wejścia w kącie pomiędzy dwoma członami budowli, tak że zamykane żelazną kratą drzwi, osadzone w północno – wschodnim skrzydle, flankowane były przez szczelinowy otwór strzelecki przepruty we wschodniej ścianie głównego bloku wieży. Wejście otwierało się na małą sień, ciasną komorę pod schodami z otworem strzeleckim skierowanym na wschód oraz klatką schodową. Z sieni skręcając w lewo przechodziło się do komory wypełniającej całość przyziemia głównego bloku. Pełniła ona rolę kuchni, sklepionej kolebkowo ze względów bezpieczeństwa przeciwpożarowego, z okazałym paleniskiem w ścianie północnej i usytuowaną po jego prawej stronie półką ścienną (druga, mniejsza półka, znajdowała się w samym palenisku). Dla codziennego funkcjonowania ważny był także otwór ściekowy z wylotem na zewnątrz oraz żelazne haki wbite w sklepienie, które dodatkowo przebito otworem do podawania towarów i potraw. Oświetlenie zapewniały trzy otwory strzeleckie, z których wschodni, jak wspomniano powyżej, flankował wejście do wieży.
Powyżej kuchni mieściło się pomieszczenie dzienne o reprezentacyjnym charakterze (hall), posiadające wielkość 7,6 x 4,8 metra i zwieńczenie w postaci drewnianego stropu. Dobrze oświetlone większymi niż poniżej oknami, ogrzewane kominkiem w ścianie wschodniej, wyposażone w dwie półki ścienne, mieściło także w grubości muru północnego dwie komory z latrynami, umieszczone pomiędzy przewodem kominowym kuchni. Z poziomu pierwszego piętra komunikację z górnymi kondygnacjami przejmowała nadwieszana wykuszowo obła wieżyczka osadzona w kącie pomiędzy dwoma skrzydłami, dzięki czemu skrzydło północno – wschodnie na drugim piętrze pomieścić mogło niedużą izbę mieszkalną. Przestrzeń mieszkalną uzupełniały dwie kolejne komnaty w głównym bloku wieży, każda ogrzewana własnym kominkiem (osadzonymi w ścianach północnej i południowej). Komnata północna była nieco gorzej oświetlona tylko jednym oknem, lecz miała dostęp do latryny, południowa natomiast miała przeprute dwa okna, lecz była pozbawiona bezpośredniego dostępu do ubikacji. Podobny układ miało mieszkalne trzecie piętro, w izby dla służby mogło być także wyposażone poddasze.
Stan obecny
Wieża dzięki przeprowadzonym pracom renowacyjnym znajduje się dziś w dobrym stanie, choć pozbawiona jest dachu i podziałów między kondygnacjami powyżej sklepionego parteru. Jej okna w dużej części zostały powiększone w trakcie XVII-wiecznej przebudowy, powiększono także zachodnią z komór w grubości muru wieży kosztem przewodu kominowego. Wzniesiony przy wieży nowożytny budynek nie zachował się. Greenknowe znajduje się pod opieką Historic Scotland, największej szkockiej rządowej organizacji dbającej o miejscowe dziedzictwo architektoniczne. Udostępniona jest dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Sixth report and inventory of monuments and constructions in the county of Berwick, Edinburgh 1915.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume I, south-east Scotland, Edinburgh-London 1962.