Historia
Kościół św. Marii służył osadzie Pitcairn, która rozciągała się w pobliżu murów zamku Grandtully i która należała do parafii w Dull. Zbudowany został około 1533 roku, kiedy to Alexander Steward, ówczesny pan na zamku, zapewnił finansową podstawę dla urzędu tutejszego księdza. W 1636 roku kościół został powiększony i przebudowy z inicjatywy sir Williama Stewarta, szeryfa Perth w czasach króla Karola I. Powiększono wówczas nawę ku zachodowi oraz pokryto polichromiami drewnianą kolebkę. W 1883 roku kościół w końcu uzyskał status świątyni parafialnej, lecz już dziewięć lat później został porzucony z powodu wybudowania w okolicy nowej fary. Od tamtego czasu służył jako obora i magazyn gospodarczy.
Architektura
Kościół wzniesiono na wysoko położonym terenie, ponad doliną Strathtay. Otrzymał bardzo prostą formę na planie wydłużonego prostokąta o szerokości około 7 metrów i długości po przedłużeniu w XVII wieku około 24 metry. Całość przykryta była dachem dwuspadowym, opartym przy krótszych bokach na prostych, nieozdobnych, trójkątnych szczytach. Pierwotnie wszystkie otwory znajdowały się, zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną, jedynie od południa. Przepruto tam dwoje drzwi, jedne dla świeckich a drugie dla księdza, oraz dwa czworoboczne okna. Jako, iż od strony zewnętrznej kościół nie posiadał wyróżnionego prezbiterium (części kapłańskiej), wewnątrz wstawiono przegrodę lektorium. Poza nią jedynymi elementami detalu architektonicznego był ściennych schowek we wschodniej części ściany północnej, zamykany drewnianymi drzwiczkami osadzonymi na żelaznych zawiasach, oraz półka ścienna w narożniku ściany wschodniej,
Stan obecny
Kościół zachował do dnia dzisiejszego wyjątkowo prostą formę, pozbawioną praktycznie jakiegokolwiek detalu architektonicznego, uniknął też większych zniszczeń i przekształceń pomimo wieloletniego wykorzystywania do celów gospodarczych. W stosunku do pierwotnego kształtu jest on dzisiaj dłuższy o paręnaście metrów po stronie zachodniej, a większość jego otworów okiennych i drzwiowych została zamurowana. Wewnątrz zachowała się XVII-wieczna drewniana kolebka, pokryta polichromiami przedstawiającymi rody związane ze Stewartami i Grandtully oraz sceny biblijne. Kościół jest obecnie pod opieką organizacji Historic Scotland, która udostępnia go dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1892.
Salter M., The old parish churches of Scotland, Malvern 1994.
Strona internetowa canmore.org.uk, Grandtully, St Mary’s Church.