Historia
Wieża mieszkalna Glensanda, zwana także Caisteal na Gruagaich, Mearnaig czy Na’gair, prawdopodobnie zbudowana została w XV wieku. Według tradycji jej budowniczym był niejaki Ewen MacLean z Kingairloch urodzony w 1450 roku. Nawet jeśli nie on konkretnie był inicjatorem budowy wieży, to z pewnością byli to inni przedstawiciele klanu MacLeanów z Kingairloch. Podobno wieża wykorzystywana była do celów mieszkalnych aż do końca XVIII wieku.
Architektura
Wieżę usytuowano na szczycie skalistego wzgórza, którego najbardziej strome stoki, wysokością dochodzące nawet do 50 metrów, skierowane były na wschód, ku wodom Loch Linnhe, oraz na południe gdzie opadały do rzeki Glensanda. Ponieważ także od północy skaliste skarpy były wysokie, jedyne w miarę dogodne dojście do wieży możliwe było od zachodu.
Wieża otrzymała w planie kształt prostokąta o wymiarach 12,9 x 8,8 metra z malutką przyporą wzmacniającą narożnik południowo – wschodni. Jako że mury grube były na około 2,2 metra, dawało to niewielką przestrzeń wnętrza, około 8,2 x 4,3 metra. Powierzchnię mieszkalną i gospodarczą powiększać mogły dobudówki w pobliżu wieży. Jedna z nich o wymiarach 12,2 x 6,4 metra sąsiadowała z nią od południa, druga natomiast od zachodu.
Wejście do wieży znajdowało się pośrodku ściany wschodniej, czyli zwrócone było w stronę cieśniny i wyspy Lismore. Znajdowało się nieco ponad poziomem skalistego podłoża, dlatego pierwotnie musiały do niego prowadzić zewnętrzne drewniane schody, zakończone platformą osadzoną na dwóch belkach umieszczonych w otworach w murze. Schody takie można było zapewne z łatwością usunąć w razie zagrożenia i odciąć się od ewentualnych napastników, możliwe również, iż były wyposażone w zwodzoną kładkę przed portalem wejściowym (na co wskazywałyby kolejne dwa otwory w murze). Dodatkowym zabezpieczeniem był rygiel mocowany w otworze w murze i blokujący drzwi wejściowe.
Wnętrze wieży podzielone było jedynie na dwie główne, niepodsklepione kondygnacje, pomiędzy którymi komunikację zapewniał prosty bieg schodów o szerokości 0,9 metra, umieszczonych w grubości wschodniego muru i połączonych z korytarzem wejściowym. Wydaje się, iż oświetlane jedynie dwoma rozglifionymi do wnętrza szczelinami przyziemie pełniło funkcje gospodarcze (spiżarnia), natomiast piętro było właściwą częścią mieszkalną. Oświetlały ją trzy okna, z czego jedno zwieńczone trójliściem (północno – wschodnie), ogrzewanie zapewniał kominek osadzony w ścianie północno – zachodniej, a o higienę dbała latryna w grubości narożnika północnego, wyposażona także w otwór wentylacyjny i ścienną półkę na świecę. Okno południowe posiadało we wnęce boczne, kamienne siedzisko, wnęka przykryta była stropem opartym na kamiennych wspornikach, zaś sam otwór zabezpieczony był żelazną kratą.
Ponad komnatą pierwszego piętra prawdopodobnie znajdował się jeszcze rodzaj mieszkalnego poddasza, otoczonego chodnikiem obronnym i krenelażem, dostępnego kolejnymi schodami zaczynającymi się w północnej wnęce okiennej. Liczne otwory w przedpiersiu sugerują, iż wieża zwieńczona była hurdycją lub jakiegoś rodzaju drewnianym gankiem, ewentualnie otwory te służył do pozbywania się nadmiaru wody deszczowej. Sam dookolny chodnik miał około 1 metra szerokości, a po stronie północno – zachodniej wyposażony był w latrynę. Przedpiersie o grubości 0,4-0,6 metra sięgało około 1,5 metra wysokości, powiększonej o dodatkowe 0,8 metra wysokości merlonów krenelażu.
Stan obecny
Wieża dzięki wzmocnieniu murów w okresie nowożytnym zachowała się w dość dobrym stanie, choć jej wnętrze pozostaje niezadaszone i zrujnowane. Schody prowadzące do wejścia zostały utworzone w czasach współczesnych. Wstęp jest wolny, lecz trzeba uważać na niezabezpieczone skarpy i śliskie skaliste podłoże.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Ancient Monuments, volume III, Mull, Tiree, Coll & Northern Argyll, Edinburgh 1980.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume V, north and west Scotland, Edinburgh 1986.